İngiliz Okulu’nun Düzen-Adalet Tartışması Bağlamında BM Barışı Destekleme Operasyonlarının Analizi

Abstract

Devlet egemenliğinin insani müdahale sebebiyle ihlal edilip edilemeyeceği konusunda fikir ayrılığına düşen İngiliz Okulu üyeleri dayanışmacılar ve çoğulcular olarak iki kutupta yer almışlardır. Devlet egemenliğine uluslararası ortamda düzen sağlayıcı işlevinden hareketle daha fazla önem atfeden çoğulcular; egemenliğin insani müdahale sebebiyle de olsa ihlal edilmemesi gerektiğini, bu durumun bir düzen sorunu yaratacağını ileri sürerken; devlet-birey ilişkisinde devletin araçsallığından hareketle bireyi daha fazla önemseyen dayanışmacılar; birey haklarının güvence altına alamayan devlete müdahalenin meşru olduğunu ileri sürerler. Bu makalenin amacı; insani müdahale sebebiyle yapılan Birleşmiş Milletler barışı destekleme operasyonlarının bu teorik çerçeve içinde değerlendirilmesidir. Niteliksel ve betimleyici bir yöntemin kullanıldığı çalışmada öncelikle İngiliz Okulu’nun genel bir okuması yapılmış; daha sonra Dayanışmacılar ve Çoğulcular’ın egemenlik-insan haklarından hareketle düzen-adalet tartışmaları ele alınmıştır. Bu teorik incelemeden sonra barışı destekleme operasyonları tanım, kapsam ve tarihsel süreç açılarından anlatılmış, Soğuk Savaş ve sonrası dönemde geçirdiği dönüşüm açıklanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada ortaya çıkan temel sonuç; barışı destekleme operasyonlarının fikirsel altyapısında ve uygulamasında egemenliğin ne insani müdahaleyi aşırı derecede kolaylaştıracak kadar gevşek, ne de insani müdahaleyi imkansız hale getirecek kadar katı olduğu fikrinin yattığı ve bu operasyonların devlet egemenliği ile insan haklarının korunması tartışmasında çözüme dair orta bir yolu temsil ettiğidir.