AZİZ MAHMUD HÜDAYİ DİVANINDA MARİFETULLAH

Abstract

Aziz Mahmud Hüdayi, 16. yüzyıl Anadolu/Türk topraklarında yetişen en önemli mutasavvıf ve şairlerinden biridir. Miladi 1541 yılında Ankara'nın güneyinde bulunan Şereflikoçhisar ilçesinde dünyaya gelmiştir. Halvetiyye Tarikatının Celvetiyye kolunu kuran Aziz Mahmud Hüdayi, 87 yaşında, 1628'de İstanbul'da vefat etmiştir. Arapça ve Türkçe dillerinde 30 civarında eser yazmış, Müslümanları ehl-i sünnet itikadınca yetiştirme ve irşad etme amacı gütmüştür. Mutasavvıf olmasının yanı sıra aynı zamanda bir Divan şairi olan Aziz Mahmud Hüdayi'nin türbesi, İstanbul Üsküdar'daki kendi yaptırdığı dergahın haziresindedir. Aziz Mahmud Hüdayi'nin tek şiir eseri olan Divan, Divan-ı İlâhiyyat adıyla da bilinir. 255 civarında ilahiyi ve pek çok rubai ve kıt'a formatında şiirleri ihtiva eder. Türk -İslam aleminin saygı duyduğu, ilgi ve alaka gösterip zaman zaman bestelediği önemli bir eserdir. Dili sade, akıcı ve zaman zaman didaktik özelliktedir. Tasavvufi konuların işlendiği Divan, genel olarak vahdet-i vücûd ve marifetullah gibi kavramlar üzerinde durur. Marifetullah, Allah bilgisi, yani Allah'ı tanımaktır. Allah'ı bulmak, O'na ulaşmak, varlığını her daim hissetmek gibi pek çok konuyu içinde barındırır. Tasavvufi bir kavram olan Marifetullah, İslam Tasavvufunun en önemli konularından biri olmakla beraber, hakkında en çok araştırmaların ve tartışmaların yapıldığı önemli bir tasavvufi kavramdır. Tarih içerisinde pek çok mutasavvıf, bu konuyu kendi ilmi tecrübesi çerçevesinde incelemiştir. Bu sufilerin başında, Aziz Mahmud Hüdayi gelmektedir. Çalışmaya bu kapsamlı özet ile başlanılarak ardından 16. Yüzyıl Anadolu topraklarında yetişmiş en önemli sufilerden biri olan ve çalışmaya kaynaklık eden Aziz Mahmud Hüdayi'nin hayatı, dinî- tasavvufi yönü ve eserleri tanıtıldıktan sonra Marifetullah kavramı üzerinde durulacaktır. Divan hakkında bilgiler sunulduktan sonra, Aziz Mahmud Hüdayi'nin Divan'ında marifetullah kavramı incelenecektir