Muhammed b. Mustafa el-Bucevî el-İzmîrî’nin Kazâ, Kader, Fal ve Astrolojiye İlişkin “Risâle fî ẕemmi’l-müşteġilîn bi’l-faʾl ve’l-kehâneti ve’n-nücûm” Adlı Risâlesinin Tahkik, Tahlil ve Tercümesi

Abstract

Calisma, Muhammed b. Mustafa el-Bucevi el-Izmiri’nin fal, astronomi ve kehânetin teolojik sakincalari ve bunlarin imân ve kaderle iliskisini ihtiva eden risâlesini incelemeyi hedeflemektedir. Ayrica risâlenin tahkikli nesri ve tercumesi de yapilarak literature kazandirilacaktir. Risâle muellifin makâle seklinde isimlendirdigi iki bolumden olusmaktadir. Ilk makâlede kadere imân, insan fiilleri ve irâdesi gibi konular incelenirken Mâturidi ve Esʿari geleneklerine atifta bulunmaksizin selefin fiiller hususunda “Ne cebir ne de tefviz vardir yalnizca bu ikisi arasinda bir durum vardir” seklindeki yaklasimi on plana cikarilarak onanmaktadir. Muellif ikinci bolumde Birgivi’nin (o. 981/1573) et-Ṭariḳatu’l-Muḥammediyye eserinden istifade ederek, astroloji ve fal gibi seylerle istigal etmenin teolojik zararlari uzerinde durmaktadir. Muhammed el-Izmiri, yildiz ilimleriyle ugrasmanin serʾi yonden nehyedilen ilimler kategorisine dahil oldugunu ancak bazi serʾi ilimlerin bilinmesine vesile olmasi durumunda caiz oldugunu kabul etmektedir. Muellif bu ilimlerin gaybi olan durumlarin ve olaylarin bilinmesinde bir faydalarinin olmadigini izah etmektedir. Dahasi muellif, insanin imtihan edildiginin bilincinde olmasi, serʿi amel ve iyiliklere sarilmasi gerektigini tavsiye vermektedir.