Emanuel Murray (1751-1822) – obrońca polskiego oświecenia

Abstract

Ciekawy człowiek: wojskowy, nauczyciel akademicki, dziennikarz, tłumacz, krytyk literacki, teatrolog, historyk. Dokonania Murraya w wymienionych zawodach, któ­ re uprawiał przez pół wieku w Polsce, powinny były jak sądzę przyciągnąć uwa­ gę wielu badaczy naszej dawnej kultury. Tak się jednak nie stało. Z zaledwie jedną książką wydaną w Warszawie w 1800 roku spolonizowany Francuz popadł w głę­ bokie zapomnienie. Jego liczne prace rękopiśmienne odnajdywane dzisiaj w pol­ skich, przede wszystkim krakowskich bibliotekach, świadczą, że historia obeszła się z Murrayem niesprawiedliwie. Pierwszym badaczem, który współcześnie zwrócił na niego uwagę, był Karol Estreicher junior, choć już jego ojciec miał w rękach jeden z rękopisów Murraya, zapewne w związku z pracami nad książką Teatra w Polsce. Estreicher junior wydał natomiast w 1977 roku, w „Roczniku Krakowskim”, przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej rękopis Opisanie miasta Krakowa (Description topographique et phi­ losophique de Cracovie), we własnym przekładzie i opracowaniu zawierającym bio­ gram Murraya, w której to pracy wspomagała go Janina Dobrzyniecka1.