PHYSIOGNOMY / ILM- I SIMA/ FIRÂSET IN THE EFFORT TO DEPICT HUMAN BEINGS IN TURKISH PORTRAIT PAINTING

Abstract

Öz: Batı resmi, başlangıçta insana ilişkin betimleme çabasını, inanç sistemleri üzerinden düşmanlaştırma ya da yüceltme gibi iki karşıt uçta, insanın sınıflandırılması yoluyla gerçekleştirmiştir. Batıda bu anlam da düşman yaratma çabası üzerine kurulu her türden imgeye rastlamak olasıdır. Bu, modern dönemin sonuna kadar giderek yoğunluğunu yitirmiş, ideolojik ve eleştirel biçimleme çabasına dönüşmüştür. Batılı anlam da Türk resmi gelişim süreci içerisin de, batıdan elde ettiği biçim ve renk ilişkisini kendi görsel birikimi ile kaynaştırması Batıyla doğrudan etkileşimde bulunabildiği zamanlar da olanaklı hale getirebilmiştir. Araştırma Batı da izini rahatlıkla sürdüğümüz fizyonominin, Türk resminde nasıl bir karşılık bulduğu ya da onu nasıl etkilediği üzerine odaklanmaktadır. Ayrıca araştırmanın önemli bir diğer amacı, fizyonominin ortaya koyduğu insana ilişkin biçimsel yorumun yardımıyla, Türk ressamının insana nasıl baktığını ve nasıl yorumladığını ortaya koymaya çalışmaktır. Fizyonominin tarihsel geçmişinin Aristoteles’e dayanması ve İslam inancında da fizyonomiye benzer çabaları nedeniyle, sadece Batılı anlam da Türk Resim Sanatı değil aynı zaman da minyatürler de örneklerle incelenmiştir. Yüzden niyet okumanın biçimsel verileri, seçilen portreler yoluyla karşılaştırılmış, fizyonomi bağlamında seçilen portrelere ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır. Bu sonuçlar, Türk Resim Sanatının insana ilişkin yorumlarını ve ona atfettiği anlamın kendine özgün olduğunu göstermektedir.