OSOBOWOŚĆ SPRAWCY PRZESTĘPSTWA I JEJ WPŁYW NA PROCES WYKRYWCZY

Abstract

Podstawowym elementem wpływającym na bezpieczeństwo państwa, i tym samym na poziombezpieczeństwa obywateli, jest zapobieganie oraz zwalczanie przestępczości. Jest to proces złożony,obwarowany prawnie, instytucjonalnie i organizacyjnie. W konglomeracie tych zależnościszczególnie istotne miejsce znajdują nauki penalne, które w dużym zakresie uwagę zwracają naustalenie sprawcy przestępstwa, który za popełnienie czynu zabronionego powinien ponieść przewidzianąustawowo karę.W praktyce śledczej jest to często bardzo trudne, gdyż sprawcy pozostawiają różnego rodzajuślady kryminalistyczne, które w wielu przypadkach nie pozwalają ich zidentyfikować. Podejmujesię zatem w procesie wykrywczym szereg czynności, które pozwolą personalnie zidentyfikowaćsprawcę, który oprócz różnych rodzajów śladów rzeczowych, na miejscu zdarzenia pozostawiatakże ślad behawioralny (ślad swojego zachowania), który ma charakter dynamiczny, wyrażającysię w jego modus operandi. Ślad ten, przy wykorzystaniu współczesnych nauk penalnych, wspomaganychpsychologią, pozwala „zrozumieć” postępowanie sprawcy dzięki rozpoznaniu jego osobowości,która wpływa na zachowanie i popełniane przez niego czyny, a która kształtowana jestróżnymi egzo- i endogennymi czynnikami. Względy te powodują, że osobowość w genezie przestępstwa,tak jak i inne elementy determinujące świadome zachowanie człowieka, jest specyficzna.Przypisać jej należy szczególne znaczenie, bowiem dzięki niej można ustalić, jaki człowiek jest orazw jaki sposób działa, a więc można rozpoznać procesy poznawcze i afektywne decydujące o podejmowaniuprzez niego określonych działań i mechanizmów rządzących jego postępowaniem.Odbywa się to za pomocą profilu psychologicznego, który pozwoli go wytypować i powiązać z danymprzestępstwem lub ciągiem przestępstw, i w efekcie dowieść mu winę. Portret psychofizycznynieznanego sprawcy, budowany w ramach profilowania kryminalnego, jest krótką charakterystykądomniemanego, poszukiwanego przestępcy. Sam proces jest jednak złożony i wymaga dużejwiedzy i doświadczenia ze strony profilera, aby portret sprawcy przestępstwa był jak najbardziejzbliżony do jego rzeczywistej osobowości (charakteru) i przybliżył jego identyfikację. Artykuł prezentuje sposoby działania organów ścigania związane z profilowaniem kryminalnymsprawców przestępstw i możliwością wykorzystania tego profilu w procesie wykrywczym w celuustalenia sprawcy i pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej.