Powojenna krytyka artystyczna wobec awangardy

Abstract

Artykuł jest próbą opisu zjawiska awangardy w polskiej krytyce artystycznej po 1956 roku. Interpretuje dyskusje nad modelem twórczości artystycznej, a także odtwarza złożony proces różnicowania stanowisk i wypowiedzi krytyków. Dyskurs awangardowy zakorzeniony w nowoczesności okresu „odwilży” ulegał kolejnym przeobrażeniom, od skojarzenia z innowacyjnością formy artystycznej, poprzez odniesienia z jednej strony do wzornictwa przemysłowego, a z drugiej do autonomicznej sfery rozwoju sztuki, stał się wyrazistym elementem debat artystycznych w połowie lat 60. Wtedy został przypisany do twórczości związanej z kształtowaniem przestrzeni wystawowej, akcentującej wymiar procesualny działania artystycznego, wreszcie przypisany efemerycznym manifestacjom z kręgu konceptualizmu. Wartościujące użycie kategorii awangardy, związanej z suwerennością postawy artystycznej, było konfrontowane jednocześnie ze sztywnymi ramami polityki kulturalnej PRL-u. Zasadniczym obszarem takiej analizy były galerie (określane jako niezależne lub autorskie), powstające na przełomie lat 60. i 70. Ten społeczny i publiczny model twórczości awangardowej przyczynił się do definiowania awangardy w języku współczesnej historii sztuki, przeciwstawiając go autotelicznym właściwościom modernistycznego dzieła.