II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE OSMANLI VERASET SİSTEMİ ÜZERİNDEKİ İDDİALAR VE TARTIŞMALAR

Osmanlı Devleti’nde tahtın hanedan içerisinden varisini belirleyen veraset sistemi, XVII. yüzyılın hemen başında değişikliğe uğramış ve bu dönemden sonra ekberiyet kaidesi benimsenmiştir. XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ise bu usulün düzenlenmesi gündeme gelmiştir. Neticeye ulaşmamakla birlikte başından itibaren Avrupa’da yakından takip edilen konuya dair iddialar, Sultan II. Abdülhamid’in (1876-1909) saltanatı sırasında devam etmiştir. 1895 senesinden başlayan ilk dönemde V. Murad, Mehmed Reşad ve Yusuf İzzeddin Efendiler iddiaların merkezinde yer almıştır. 1904 senesinden başlayan ikinci dönemde ise gündemde II. Abdülhamid’in oğlu Mehmed Burhaneddin Efendi’yi (1885-1949) veliaht tayin etmek istediği söylentileri yer almıştır. II. Abdülhamid’in 1906 senesinde hastalığının duyulması üzerine olası vefatı düşünülerek meseleye olan ilgi daha da artmıştır. Dönemin en önemli iddialarından birisi de Almanya’nın Burhaneddin Efendi lehinde veraset sisteminin değişikliğini destekleyeceğine yöneliktir. Bundan sonra mesele sadece basın üzerinden takip edilen bir gündem olmaktan çıkarak diplomasinin de dâhil olacağı bir hal almıştır. İddialardan en fazla endişe duyan devlet ise bu dönemde Almanya ile rekabet halinde olan Fransa olmuştur. Almanya’nın desteği iddialarına tepki gösteren Fransa Dışişleri Bakanlığı, öncelikle duyumların temelini sorgularken sonrasında diğer hükümetler ile görüşerek konu üzerinde uluslararası bir dış müdahalenin olasılığını tartışmaya açmıştır. Bu makalede, II. Abdülhamid döneminde Osmanlı veraset sisteminin değişikliği üzerine Avrupa basınında yer alan iddialar açıklanacak ve konuya en fazla önem veren Fransa Dışişleri Bakanlığı’nın faaliyetleri çerçevesinde devletlerin yaklaşımları ortaya konacaktır