1921 Franco-Turkish Agreement and Peace Expectations in Anatolia

Sakarya’da elde edilen zaferin ardından Fransa ile Ankara Hükûmeti arasında 20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara Anlaşması; Çukurova bölgesinin (Kilikya) tahliyesini sağlamış, Türkiye-Suriye sınırını çizmiş ve azınlık haklarını belirlemiştir. Siyaseten bu önemli gelişme “Şark Sulhu” adı altında Yakın Doğu’ya huzur ve istikrar sağlamak için İtilaf Devletlerini de bir araya getirmiştir. Ankara Anlaşması bir taraftan Anadolu’da Türk-Fransız mücadelesini sona erdirmiş bir taraftan da Türk-Yunan ilişkilerini yeni bir evreye itmiştir. Nitekim Sakarya mağlubiyetinin ardından Yunanistan Başbakanı Gounaris’in Londra ziyareti, İngiliz Dışişleri Bakanı Lord Curzon’u Şark Sulhu’nu sağlamak adına harekete geçirmiştir. Şark Sulhu’nun sağlamak amacıyla Lord Curzon, İngiliz Hükûmeti adına arabuluculuk adımını atarak diğer müttefiklerine bu konuda nota göndermiştir. Bu çalışmada, Şark Sulhu’na konu olan birçok mesele (İngiltere’nin İzmir’de alternatif bir hükûmet ile Boğazlar çevresinde tarafsız bir bölge kurma, Türklerin yerel bir jandarma teşkilatı oluşturması, Yunan kuvvetlerinin Küçük Asya’dan çekilmesi, Doğu Trakya sınırı, Ermeni meselesi, azınlık hakları vb.) İngiliz Kabine Belgeleri’nin yanı sıra Hâkimiyet-i Milliye gazetesi, TBMM Zabıtları ve tetkik eserler üzerinden ele alınmıştır. Sonuçta, İngiltere’nin barış söylemini sürekli gündemde tutarak bir taraftan mağlup Yunanlılara zaman kazandırmak diğer taraftan da Ankara Hükûmeti’ni barış propagandasıyla rehavete düşürmek amacıyla hareket ettiği ve buna karşın barıştan yana tavır alan Türk kamuoyunun ise barış söyleminde çok da fazla beklentiye girmediği anlaşılmaktadır.