Pamięć historii w stereotypach etnicznych (na przykładach Tatara, Kozaka, Szweda i Turka)

Abstract

Autorka dokonuje analizy wybranych stereotypów etnicznych (Tatara, Kozaka, Szweda i Turka) przy zastosowaniu definicji kognitywnej, zgodnie z zasadami sformułowanymi przez Jerzego Bartmińskiego. Podstawę materiałową stanowią dane językowe pochodzące z ogólnych i gwarowych słowników języka polskiego, teksty folkloru oraz zapisy wierzeń. Rekonstrukcja obrazów najeźdźców pozwala uchwycić i zweryfikować parametry pamięci wyróżnione przez Wojciecha Chlebdę. W świetle analizowanych danych podmiot pamięci to strażnik polskiej historii, Polak-katolik ufny w pomoc Matki Boskiej, relacjonujący zdarzenia z dystansu (ale z zaangażowaniem i współczuciem). Przedmiotem pamięci jest historia relacji polsko-obcych. Treść pamięci charakteryzuje się m.in. ahistorycznością, uproszczeniami, fantastyką, sporadycznym odwoływaniem się do faktów, postaci i miejsc historycznych. Historia staje się tłem do zaprezentowania kanonu wyznawanych wartości i oceny zdarzeń. Dodatkowo – jako parametry pamięci – autorka wprowadza cel i funkcję pamięci: teksty o najeźdźcach pełniły funkcję integrującą, służyły identyfikacji swoich i obcych, pomagały kształtować właściwe postawy wobec najeźdźców.