TESTIS UNUS TESTIS NULLUS - A CLAIM ABOUT THE RELIABILITY OF THE STATEMENTS OF A SINGLE EYE WITNESS IN CRIMINAL PROCEEDINGS

Abstract

Zgodnie z art. 7 Kodeksu postępowania karnego, organy postępowania kształtują swoje przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Polski proces karny dopuszcza zastosowanie powyższego artykułu do wydania wyroku skazującego w oparciu o zeznania jedynego w sprawie świadka, co prowadzić może do nadużyć, tak ze strony organów postępowania, jak i samych świadków. Co istotne, składanie fałszywych zeznań nie musi być efektem umyślnego działania. Nieumyślne złożenie fałszywych zeznań nie wiąże się z odpowiedzialnością karną, a niewykryte – stanowić może poważne zagrożenie dla osoby, której zeznania dotyczą. Autor w artykule skupia się na aspekcie nieumyślnego złożenia fałszywych zeznań przez potencjalnych świadków zdarzenia. Celem niniejszego artykułu jest zobrazowanie zagrożeń, jakie niesie za sobą niestosowanie przez organy postępowania oraz organy władzy sądowniczej w Polsce, nieobowiązującej w polskiej procedurze karnej, rzymskiej zasady testis unus testis nullus (jeden świadek, żaden świadek), przy równoczesnym stosowaniu zasady swobodnej oceny dowodów oraz zasadniczym braku penalizacji czynu nieumyślnego złożenia fałszywych zeznań. W artykule skoncentrowano się na przedstawieniu wyników badań przeprowadzonych w formie ankiety, wśród grona 50 anonimowych ochotników, a związanych z potencjalnym uczestnictwem w zdarzeniach, w których zeznania świadków mogą mieć kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia odpowiedzialności czy ustalenia przebiegu zdarzeń. Wyniki badań, w zestawieniu z przytoczoną literaturą, pozwalają, w opinii autora, wywołać przekonanie o wiarygodności zeznań jedynego świadka naocznego oraz ich przydatności w postępowaniu karnym. W przekonaniu autora, nieumyślne złożenie fałszywych zeznań winno podlegać penalizacji na równi z umyślnym złożeniem fałszywych zeznań. Z kolei dopuszczenie dowodu z zeznań jedynego w sprawie karnej świadka, winno być obłożone większym rygorem, aniżeli zasada swobodnej oceny dowodów, co z kolei podważałoby fundamentalne zasady stosowania instytucji świadka koronnego czy tzw. małego świadka koronnego i wymagałoby reformy systemu prawa karnego.