Prostorna upoznavanja Niške Banje u 19. veku - prilog istorijsko-geografskom proučavanju turističkih naselja u Srbiji

Abstract

U dosada stecenim saznanjima o Niskoj Banji iz domena istorijske geografije ukazano je na određene domasaje u inostranoj literaturi. Naporedo su pomenuta istraživanja u Srbiji, ranije proređeno ostvarena sa razlicitih geografskih gledista. Na osnovu raspoloživih izvora, može se reci da su ovakvi rezultati u poslednjoj (1997-2006) deceniji i izostali. U radu su pretežno razmatrana geoprostorna obeležja Niske Banje tokom 19. veka. To je ucinjeno na temelju fragmentarno ispoljenih, literaturnih i drugih podataka do kojih se mogli doci. Zapaženo je da je Niska Banja delovanjem turskih vlasti revitalizovana u prvim decenijama 19. veka i kao "isceliteljsko mesto" bila znana najpre u lokalnoj sredini a potom i izvan nje. "Banja kod Nisa" je, uz ostale poteskoce "podjarmenog života", osetila i odražaje cak i jacih zemljotresa u dužem razdoblju (od cetrdesetih pa do kraja sezdesetih godina) proslog stoleca, u cijem je kracem delu bila samo unekoliko geoloski upoznata. Određene prostorne crte ove banjske naseobine su bile poznate i nesto pre oslobođenja od Turaka, buduci da su iste bile zapažene u inostranom kartografskom pregledu tadasnje Srbije. Iako je od tada donekle poprimila odlike mesta "za odmaranje", Niska Banja je i tokom poslednjih decenija 19. veka "opstajala" bez meritornog suda o lekovitom dejstvu njenih termomineralnih voda, sto nije bilo bez odraza na zvanicno uskracivanje terapeutske moci istih do prvih godina narednog stoleca, tj. 20-og veka.