Şîa’da İlelü’l-Hadîs İlmi ve Zayıf Hadisle Münasebeti

Abstract

Zâhiri sahih görünen hadisin isnad ya da metnindeki inkıta, irsal, tedlîs, idrac, iklab, teâruz, tashîf gibi gizli ve kapalı kusurları inceleyen bir ilim olarak ilelü’l-hadîsin, hadis ilimleri içinde önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu ilimde söz sahibi olabilmek için hadis râvilerinin hâllerine, isnadlara ve hadis metinlerine vukûfiyet, güçlü bir hafıza, tecrübe ve uzmanlık gerekmektedir. Dikkat çekicidir ki ilelü’l-hadîs konusunda Ehl-i sünnet’e nisbetle Şiî ulemânın daha az çalışması bulunmaktadır. Şîa hadis usulü eserlerinde, Ehl-i sünnet kaynaklarında ilelü’l-hadisle ilgili verilen bilgiler tekrar edilmiştir. Zira bu ilmi, sadece Şîa hadis kaynakları üzerinde örneklerle inceleyen yeterli çalışma bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu çalışma; illet ve ilelü’l-hadîs konusunda Ehl-i sünnet ve Şîa arasında bir fark olup olmadığı, cerh ve taʻdîl ilmi sayesinde tespit edilen zayıf hadis ile muallel hadisin münasebeti, Şîa’da ilelü’l-hadîs konusunda nispeten az çalışma yapılmasında Kütüb-i Erbaa’daki ahbâr hakkındaki özellikle Ahbârîler’in yaklaşımların etkisi şeklinde üç soruya cevap aramaktadır: Bu çerçevede Şiî âlimler tarafından telif edilen hadis usulü eserlerinde verilen bilgileri ve ilelü’l-hadîs konusunda telif edilmiş az sayıdaki eseri esas alarak Şîa’nın ilelü’l-hadîs ilmine bakışı değerlendirilecek ve büyük ölçüde Tûsî’nin Tehzîbü’l-ahkâm’ı esas alınarak illetin sebebi ve illetli hadislerin nasıl tespit edildiği üzerinde durulacaktır. Literatür taraması ve bilgilerin analizinin metot olarak benimseneceği çalışmamızda illet ve ilelü’l-hadîs konusu, Ehl-i sünnet usûl ve ilel kaynaklarındaki bilgilerle Şîa kaynakları mukayese edilerek Ahbârî ve Usûlî ekollerin illet konusuna yaklaşımları değerlendirilecektir.