Türkiye Türkçesinde Ünlü-Ünsüz Uyumuna Uymayan Sözcükler Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Yapisi bakimindan eklemeli bir dil olan Turkcede unlu ve unsuz olmak uzere ikiye ayrilan sesler belli kurallar dâhilinde bir araya gelerek kokleri ve ekleri olustururlar. Ekler hem anlam yonunden hem de ses yonunden koklere tâbidirler. Kok veya ek almis sozcuklerde unluler dil ve dudak bakimindan; c/c, d/t, g/k ile baslayip hece olusturan ekler ise kok, govde ve cekim halindeki sozcuklere gelirken ses telleri bakimindan uyumluluk gosterirler. Turkcede g ve k harfleri hem on damak unsuzu olan /g/ ve /k/’yi hem de art damak unsuzu olan /g/ ve /k/’yi karsilarken, l harfi ise hem on avurt unsuzu olan /l/’yi hem de art avurt unsuzu olan /l/’yi karsilamaktadir. Dolayisiyla ogrencilerin genelde kalin unlulerle hece olusturan /g/, /k/ on damak unsuzleriyle /l/ on avurt unsuzune telâffuz etmede zorlandiklari gorulmektedir. Turkce konusan ve yazanlar, ozellikle ogrenciler, unlu-unsuz uyumuna uymayan sozcukleri dogru telâffuz etmede hem de dogru yazmada kolayca hata yapabilmektedirler. Bu calismada oncelikle dokuman analizi yontemiyle Turk Dil Kurumu’nun Turkce Sozluk ile web tabanli Sesli Turkce Sozluk’unde yer alan unlu-unsuz uyumuna uymayan sozcukler tespit edilerek sistematik bir dizin olusturulmus; daha sonra olusturulan dizinde yer alan bu sozcukler ses yapisi ve kokeni bakimindan incelenerek bu turden sozcuklere ve ogretimine ogretimlik gramer odakli kaynaklarda nasil ve ne kadar yer verildigi belirlenmeye calisilmistir. Calismanin bulgulari ogretimlik gramere katki saglayacak sekilde tartisilmis ve buna bagli oneriler getirilmistir.