Türkiye’de Cumhuriyet Öncesi ve Sonrasında “Yurttaşlığın Temellendirilmesi” Girişimleri Üzerine Sosyal, Siyasal ve Yönetsel Bağlamda Bir Analiz Denemesi

Abstract

Türk modernleşmesinin sosyo-politik bağlamda önemli sorun alanlarından ve olgusal olarak da Türkiye’de hala “yapısal” bağlamda yetkinliğe ulaşma noktasında teorik ve tarihsel olarak tartışmaların son bulmadığı “yurttaşlık”, temellendirilebilmesi açısından siyaset biliminin sorun alanlarından birisidir. Batı’dan alınan siyasal ve toplumsal bir model olarak yurttaşlık anlayışı, Osmanlı’daki hukuki ve siyasal olarak temellendirilme gayretleri neticesinde, ülkenin kurtuluşu bağlamındaki amaçlara hizmet etmese/edemese de belli bir olgunluğa ulaştırabilmiş konulardandır. Cumhuriyet olarak kurulan yeni Türk devletinde de “ulus inşa süreci” üzerinden incelenen ve “siyasal katılım”ın sınırlarıyla “hak ve sorumluluk” düşüncesinin uyumu üzerinden yürütülen/yürütülmeye çalışılan bir proje haline getirilen yurttaşlık anlayışının, “yapısal” olarak anlamlandırmalarının ortaya konması/konulabilmesi önemlidir. Çalışmanın temel amacı da budur. Yurttaşlığın modern dönem ile günümüzdeki küresel çapta yaşanan ve ülkemizi de etkileyen siyasal ve toplumsal sorunlar üzerinden değerlendirildiğinde, olgunun ülkemizde ele alınış şeklinin öncelikle “hukuki”, sonra “ulus inşa süreci” açısından “temellendirilmesi” mümkündür. Çalışmada, tarihsel olarak konunun ele alınışı devletin ortaya koyduğu girişimler üzerinden değerlendirilirken, teorik olarak ise konuyla ilgili çalışmalarıyla ön plana çıkan çağdaş yazarların doğrudan/dolaylı alıntılar üzerinden görüşleriyle konu irdelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada, “içerik analizi” yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntemle birlikte çalışma, Türk modernleşmesi bağlamında Cumhuriyet öncesi ve sonrasındaki çabalar çerçevesinde yurttaşlığın sosyal, siyasal ve yönetsel anlamlandırmaları üzerinden sınırlandırılmaya çalışılmıştır.