People's government repression of owners of private pharmacies in 1944-1950

Abstract

Komuniści w pierwszym okresie po przejęciu władzy w Polsce (już w roku 1944) nie wypowiadali się wyraźnie o ustroju gospodarczym i politycznym. Oficjalne deklaracje wskazywały, że przemiany ustrojowe dokonywane będą z zachowaniem należytego respektu dla tradycyjnej struktury państwa. Po rozbiciu przez komunistów w 1947 r. legalnej opozycji, przeciwnikiem partii stało się społeczeństwo. Kolejne grupy społeczeństwa polskiego określano jako „klasowo obce”, „bazę reakcji”, „wrogami narodu i państwa”, i prześladowano. Instrumentem za pomocą którego „władza ludowa” realizowała zadania i prześladowania było prawo, które zabezpieczało interesy klasy rządzącej. Po II wojnie światowej (od 1945 r.) otwierano w Polsce nowe apteki prywatne, pomimo obaw o ich upaństwowienie, które to obawy aptekarze wypowiadali w prywatnych rozmowach. Po uzyskaniu koncesji właściciele prywatnych aptek remontowali je i otwierali przy pomocy własnych środków finansowych. Nie było to jednak łatwe zadanie, ponieważ występowały duże braki kadrowe fachowego personelu farmaceutycznego a osoby kończące studia farmaceutyczne były wówczas kierowane do pracy w aptekach państwowych. Prywatni właściciele aptek borykali się również z problemem braku leków i utrudnionego ich zakupu w hurtowniach. Było to celowe działanie „władzy ludowej”. Jedyna istniejąca wówczas państwowa hurtownia farmaceutyczna „Centrosan” w pierwszej kolejności zaopatrywała apteki państwowe. Represjami finansowymi, wobec właścicieli prywatnych aptek, było nadmierne obciążenie finansowe ich właścicieli, wręczanie przez urzędy skarbowe prywatnym aptekom wezwania do podwyższania zadeklarowanych obrotów i dochodów, ograniczenie świadczeń kredytowych dla aptek prywatnych, które miały trudności w uzyskaniu pożyczek bankowych oraz zwlekanie przez instytucje państwowe z regulowaniem należności w stosunku do aptek prywatnych, co powodowało, że kapitał tych aptek był zamrożony na kilka miesięcy. Właściciele prywatnych aptek byli również oskarżani w sfingowanych procesach, m.in. zarzucano im zakup leków na „czarnym rynku” czy sprzedaż leków osobom nieuprawnionym. Zapadały wyroki skazujące aptekarzy nawet na kilkanaście miesięcy więzienia, co było również szeroko komentowane w prasie codziennej. Wszystkie opisane powyżej działania „władzy ludowej” wobec właścicieli prywatnych aptek miały na celu zniszczenie wolnego zawodu aptekarskiego w Polsce, załamanie odporności psychicznej aptekarzy, wywołanie wrogości i potępienia przez społeczeństwo. Władzy udało się stworzyć odpowiednią atmosferę wśród aptekarstwa i przeprowadzić planowane przejęcie aptek prywatnych przez państwo w pierwszych dniach 1951 r. Celem niniejszej pracy jest ukazanie represji wobec prywatnych właścicieli aptek, którzy według ówczesnej „władzy ludowej” nie wpisywali się w centralne zarządzanie służbą zdrowia i w centralnie planowaną gospodarkę. Ówczesne akty prawne od 1939 r., dotyczące działania aptek, posłużyły za podstawowe źródło do przeprowadzenia analizy przedstawionej w niniejszej pracy. Akty prawne zostały uzupełnione o informacje propagandowe przekazywane aptekarzom w miesięczniku „Farmacja Polska”, które było wówczas jedynym pismem farmaceutycznym wychodzącym w Polsce. Literatura została uzupełniona o publikacje ukazujące opisywany problem, które ukazały się po roku 1990.