A critical look at the new possibilities of therapeutic use of statins – a summary of the current state of knowledge

Abstract

Hipercholesterolemia to schorzenie charakteryzujące się poziomem cholesterolu całkowitego przewyższającym 200 mg/dl. Przełomem w jej leczeniu było wprowadzenie na rynek pierwszego z przedstawicieli z grupy statyn – lowastatyny. Mechanizm działania statyn polega na hamowaniu aktywności reduktazy 3-hydroksy-3-metyloglutarylo-koenzymu A (HMG-CoA), czyli enzymu odpowiedzialnego za przekształcanie HMG-CoA do kwasu mewalonowego, stanowiącego główny substrat w syntezie endogennego cholesterolu. Postęp badań eksperymentalnych i klinicznych z udziałem statyn wskazuje na szereg innych właściwości biologicznych tej grupy związków, a tym samym ich potencjał farmakologiczny. Dostrzega się możliwość ich zastosowania w farmakoterapii chorób układu krążenia, hiperandrogenizmu u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS, ang. polycystic ovary syndrome), osteoporozy, cukrzycy typu 2, chorób neurodegeneracyjnych, czy nowotworowych. Celem pracy było usystematyzowanie wiedzy na temat leków z grupy statyn w zakresie postępu badań nad ich aktywnością biologiczną wskazującą na możliwość potencjalnego wykorzystania ich w terapii innych chorób niż te związane z układem sercowo-naczyniowym, wraz z weryfikacją ich profilu bezpieczeństwa oraz wykazanych działań niepożądanych (DN) wskutek ich przyjmowania. Przegląd literatury został przeprowadzony poprzez przeszukiwanie naukowych baz danych – PubMed i Google Scholar (analiza trwała w okresie od marca 2022 do lutego 2023 roku). Terminami wyszukiwania były hasła dotyczące chorób oraz DN. Statyny wykazują potencjał łagodzący objawy nadmiernej ilości androgenów u kobiet cierpiących na zespół policystycznych jajników (PCOS). Badania odnoszące się do ich wpływu na przebieg leczenia choroby Alzheimera oraz demencji wskazują na redukcję postępujących zmian neurodegeneracyjnych i tym samym proponuje się ich potencjalne zastosowanie w zapobieganiu i terapii przy współistniejących chorobach sercowo-naczyniowych. Co więcej, statyny wykazują tendencję do obniżenia zachorowalności, zwiększenia przeżywalności oraz złagodzenia przebiegu choroby nowotworowej. Wyniki badań wpływu tych leków na możliwość wystąpienia lub przebieg choroby Parkinsona, osteoporozy oraz etiologii występowania symptomów mięśniowych wydają się być niespójne w relacji korzyści ich stosowania do DN. Prowadzą niestety również do zaburzeń gospodarki węglowodanowej i zwiększają ryzyko wystąpienia cukrzycy typu II (NODM). Badania nad wpływem efektu nocebo w trakcie terapii statynami na częstość doświadczania przez pacjentów DN potwierdziły występowanie tego efektu. Analiza zebranych badań ukazuje znaczny potencjał na poszerzenie obecnie obowiązujących wskazań terapeutycznych omawianych leków. Wymagane są jednak kolejne kontrolowane badania randomizowane ukierunkowane na określenie precyzyjnej, efektywnej dawki, czasu trwania terapii w odniesieniu do określonej statyny.