Doğu Türkçesiyle Yazılmış Acâibü’l-Mahlûkat Tercümeleri

Abstract

Acâibu’l-Mahlukatlar, insanlarin evreni ve evrende bulunan varliklari nasil algiladiklarini gosteren, bu varliklarla ilgili ansiklopedik bilgiler iceren, yazildiklari donemin cografyasi ve kozmografyasi hakkinda onemli bilgiler veren eserlerdir. Ilk defa Iran edebiyatinda Ebu’l- Huseyin Abdurrahman bin Omer es-Sufi tarafindan yazilan Acâibu’l-Mahlukat, zaman icerisinde Arap ve Turk edebiyatinda da yayginlasmistir. Turk edebiyatinda 15. yuzyildan itibaren yazilmaya baslanan ve bu tarihten itibaren farkli zamanlarda ve farkli yerlerde pek cok tercumesi yapilan Acâibu’l-Mahlukat tercumelerinin Turk edebiyatinda sevilen bir anlati gelenegini olusturdugu anlasilmaktadir. Hem Bati Turkcesiyle hem de Dogu Turkcesiyle yazilmis olan Acâibu’l-Mahlukat tercumeleri Turk dili ve Turk kultur tarihi acisindan oldukca onemli bilgiler barindirmaktadir.Bu calismada dikkatleri Dogu Turkcesiyle yazilmis olan Acâibu’l-Mahlukatlara cekebilmek icin Bati Turkcesiyle yazilmis olan Acâibu’l-Mahlukat tercumeleri hakkinda kisa bilgiler verilmistir. Daha sonra Dogu Turkcesiyle yazilmis olan Bennâi bin Muhammed Herevi’nin tercumesi ve mutericimi bilinmeyen Acâibu’l-Mahlukat tercumesi ile Sultan Muhammed bin Dervis Muhammedu’l- Muftiu’l-Belhi’nin bu alandaki Farsca eseri tanitilmis, bu eserler hakkinda cesitli bilgiler sunulmustur. Acâibu’l-Mahlukat anlatilarinin Bati Turkcesi ve Dogu Turkcesiyle yazilmis olan cesitli tercumeleri bu anlatilarin Dogu Turkcesi ve Bati Turkcesi icin ortak bir anlati gelenegini olusturmasi bakimindan buyuk onem arz etmektedir.