De ‘nieuwe economie’: what’s new?

Abstract

Eens in de zoveel tijd komen we de term ‘nieuwe economie’ (of een vergelijkbare term) tegen. Te denken valt dan vaak aan de nieuwste uitingsvormen van technologische ontwikkeling of aan processen van economische globalisering om veranderingen aan te duiden. Vaak is het adagium hierbij dat bestaande beleidskaders, bedrijfsmodellen en manieren om duurzaam actief te blijven op de werkplek niet langer afdoende zijn. Tegelijkertijd spraken we eerder ook al van de ‘nieuwe kenniseconomie’ (Drucker, 1969), de ‘nieuwe post-industriële economie’ (Bell, 1973), de ‘nieuwe informatierevolutie’ (Bluestone & Harrison, 2000) en de ‘nieuwe economie’ (SER, 2002). En ook werd al eerder de opkomst van een ‘nieuw type kenniswerker’ aangekondigd (Castells, 2000). Met dit alles wordt gesuggereerd dat de economie zich voortdurend in een wezenlijk nieuwe fase bevindt waarin de ‘oude’ economische wetten niet meer opgaan. Het geeft in dat opzicht een idee weer dat economieën zich van plateau naar plateau bewegen. Achteraf gezien blijken veranderingen uiteraard een stuk meer geleidelijk en blijft veel bij het oude. Uiteindelijk leven we altijd in een speciale tijd (Tetlock & Gardner, 2015). Ondanks dat het vaak om minder revolutionaire veranderingen gaat dan wel eens wordt gevreesd en gehoopt, heeft het wel degelijk zin om van tijd tot tijd stil te staan bij ontwikkelingen die zich voordoen en ons af te vragen hoe ‘nieuw’ de huidige economie eigenlijk is. In dit themanummer van Mens en Maatschappij doen wij dat door een aantal recente ontwikkelingen in kaart te brengen. Aan hand van een viertal artikelen belichten de auteurs een aantal aspecten die gezamenlijk inzicht bieden in de huidige economie en in het bijzonder hoe werk georganiseerd is. Die vier artikelen geven een beeld van de structuur van de economie, veranderingen in instituties, nieuwe organisatievormen en werkgeversgedrag. Voordat we overgaan naar die inhoudelijke artikelen, schetsen we eerst een aantal meer algemene ontwikkelingen die van invloed zijn op werken en leven in de huidige economie, te weten globalisering en technologische ontwikkeling.