Historiography and language in 17th-century Ottoman Kurdistan: A study of two Turkish translations of the Sharafnāma

Abstract

In the closing decades of the 11th/17th century, two Turkish translations of the Sharafnāma were produced in the Kurdish princely courts of Bidlīs and Pālū. The translators were Muḥammad Bēg b. Aḥmad Bēg, a great-great-grandson of Sharaf Khān II, the author of the work, and Sham‘ī, a secretary at the court of Amīr Yanṣūr Bēg, prince of Pālū. While their works differed in style and purpose, both men offered a reflection on the demise of Persian and increasing prestige of Turkish in Ottoman Kurdistan. In the case of Sham‘ī, this was supplemented by a more general observation on the various languages of the region. Evidence also suggests that while Persian was replaced by Turkish in the princely courts of Ottoman Kurdistan, some Kurdish literati and scholars instead chose to write part of their works in Kurdish. This article is a comparative study of Muḥammad Bēg and Sham‘ī’s translations, followed by a brief analysis of the associated sociolinguistic developments. ABSTRACT IN KURMANJIDîroknivîsî û ziman di Kurdistana Osmanî ya sedsala 17an de: Vekolînek li ser du wergerên tirkî yên ŞerefnameyêDi dehsalên dawî yên sedsala 11an/17an de, du wergerên tirkî yên Şerefnameyê li serayên mîrgehên Bidlîs û Palûyê hatin nivîsandin. Wergêrên van metnan Mihemed Beg kurê Ehmed Beg, kurê nevîçirkekî Şeref Xanê duyem ê nivîskarê berhemê yê eslî, û Şem’î, munşiyekî Emîr Yensûr Begê mîrê Palûyê bûn. Tevî ku armanc û şêweyê karên wan cuda bûn jî, herdu wergêran amaje bi lawazketina zimanê farsî û bilindbûna qîmeta zimanê tirkî li Kurdistana Osmanî kir. Li gel vê yekê, Şem’î herwiha nêrîneke giştî li ser zimanên cihê yên herêmê pêşkêş kir. Wekî din, tevî ku tirkî li serayên mîrên Kurdistana Osmanî dewsa farsî girt, hin zanyar û rewşenbîrên kurd tercîh kir ku beşek ji berhemên xwe bi kurdî binivîsînin. Ev gotar nirxandineke berhevdayî ya wergerên Şem’î û Mihemed Beg e, li gel pêdeçûneke kurt li ser pêşketinên civakî-zimanî yên pê ve girêdayî. ABSTRACT IN SORANIMêjûnûsî w ziman le Kurdistanî 'Usmanîy sedey 17hem da: twêjîneweyek bo dû wergêrranî turkîy ŞerefnameLe duwa deyekanî sedey 11hem/17hem da dû wergêrranî turkîy Şerefname le dîwanî mîrayetîy Bedlîs û Pallû berhem hatin. Wergêrrêkîyan Miḧemed begî kurrî Eḧmed beg bû, ke newey newey nûserî xudî berhemeke, wate Şerefxanî dûweme, wergêrrekey tirîş Şem'î, sikritêr le koşkî mîr Yensûr beg mîrî Pallû bû. Le katêk da karekanyan le rûy stayl û amancewe cuda bûn, herdû piyawekan amajey lawazbûnî zimanî farsî û hellkişanî payey zimanî turkî le kurdistanî 'Usmanî xiste rû. Le ḧalletî Şem'î da, eme be têrwanînêkî giştî ziyatir le merr zimanekanî herêmeke tewaw kira. Bellgekan ewe pêşniyar deken ke le katêk da le dîwanî mîrayetîy Kurdistanî 'Usmanî da zimanî farsî be zimanî turkî cêgay degorêtewe, hendêk le roşinbîr û zana kurdekan eweyan hellbijard ke beşêk le karekanyan be kurdî binûsinewe. Em babete twêjîneweyekî berawirdkarîye bo herdû wergêrranekeyi Miḧemed beg û Şem'î, we kurte hellsengandinêkî peywest bew geşesendine komellayetî-zimanewaniyey be duwa da dêt.