RUS KÜLTÜRÜNDEN RUS EDEBİYATINA “USADBA”NIN DEĞİŞEN ÇEHRESİ (ANTON ÇEHOV’UN “ASMA KATLI EV”İ ÖRNEĞİNDE)

Abstract

Rus mimarisinde müstakil yerleşim alanı olarak tanımlanan usadba (усадьба), barınmanın ötesinde bir yaşam biçimi olarak kültürel bir olgu kabul edilir. Bünyesindeki park, bahçe, kilise, sarnıç vb. yapılarla soylu kesimin ideal özel yaşama dair görüşlerini biçimlendiren ve yansıtan bu yapılar gündelik yaşamın ve kültürel unsurlarla kuşatılmış manevi değerlerin bir temsilidir. XVIII. yüzyıldan XX. yüzyılın başlarına kadar varlığını sürdüren usadba yaşantısı yalnızca Rus kültürü ve Rusya tarihi özelinde değil, sakinlerinin yaşamlarını yansıtan soylu yuvası mitiyle (миф дворянского гнезда) Rus edebiyatı için de önemli bir araştırma addedilir. Bu kapsamda 1990’lı yılların sonunda gerçekleştirilen kültür tarihi ve edebiyat odaklı bilimsel çalışmalar, usadba yaşantısını usadba metni (усадебный текст) çatısı altında bir araştırma konusu kabul eder. Yöntem bilimsel olarak edebiyat ve kültür tarihinin kesişme noktasına konumlandırılan usadba metni Vladimir Toporov ve Yuri Lotman’ın kültürel ve yerel (lokal) metin kavramı temelinde şekillenir. Rusya’yı anlatan kültürel tablonun önemli bir parçası olarak değerlendirilen usadba yaşantısı, araştırmacı Vasili Şçukin’in ortaya attığı usadba metni sınıflandırması ve XIX.-XX. yüzyıl sınırında usadbayı bir topos olarak değerlendiren Yelena Dmitriyeva, Olga Kuptsova, Tatyana Japlova gibi edebiyat bilimi araştırmacılarının monografi çalışmalarıyla derinlik kazanır. Bu çalışmada kültürel, tarihsel ve toplumsal gelişmelerin etkisiyle farklı dönemeçlerden geçen usadba yaşantısının Rus edebiyatı özelindeki evrilme süreci Anton Çehov’un Asma Katlı Ev (Дом с мезонином) eseri örneğinde disiplinlerarası bir yöntemle ele alınmıştır.