Yapı ve Anlam Bakımından Klasik Türk Şiirinde Arkaizm Örnekleri

Abstract

Dil kulturun koruyucusu ve aktaricisidir. Yaziya gecirilen dil sayesinde kultur ogeleri de muhafaza edilir ve gelecege aktarilir. Turk edebiyatinin yazili urunler bakimindan en zengin donemi hic suphesiz klasik Turk edebiyati donemidir. Klasik Turk edebiyati metinleri yalnizca edebiyatcilar icin degil dilciler icin de zengin kaynaklardir. Turk dilinin soz varligini, gramer yapilarini, arkaik unsurlarini klasik Turk edebiyati metinlerinden takip edebilmek mumkundur. Ancak klasik Turk edebiyati uzun yuzyillara yayildigindan dilin yapisi evirilip degismis hatta bazen dilin gercek dokusundan uzaklasan yapilar ortaya cikmistir. Bu yapilari incelemek ve cozumleyebilmek icin klasik Turk siirini hakkiyla anlamak ve Turk dilinin tarihsel donemlerine ait ozellikleri bilmek gerekir. Calismada Hayreti Divani’nda tespit edilen on yedi arkaik kavram ve deyim (agzina sogmek, alaclik olmak, ancalayin, arkalanmak, aylandurmak, bas kosmak, basina topraklar sacmak, bun demi, cân kefde bas etekte, cân yidurmek, cigrismak, ege komak, el kavsurmak, el yumak, gonlekcek, kan yalasmak, tevbeyi simak) uzerinde durulmustur. Tespit edilen kavram ve deyimler diger divanlarda da taranarak beyit ornekleri cogaltilmistir. Kavram ve deyimler koken ve yapi bakimindan incelenmis ornek beyitlerin dil ici cevirisi yapilarak ele alinan kavram ve deyimlerin anlam cerceveleri ve kullanildiklari baglamlar gosterilmistir.