Нараджэнне індывідуальнасці з духу беларушчыны: жыццёвыя траекторыі і канцэптуальна-эмацыйныя матрыцы беларускага інтэлігента ў рамане Віктара Вальтара Роджаныя пад Сатурнам

Abstract

Artykuł poświęcono analizie powieści Wiktora Waltera Urodzeni pod Saturnem (Роджаныя пад Сатурнам), opisującej życie i dylematy ideologiczne białoruskich studentów w  międzywojennej Pradze. Wybór przedmiotu badań jest nieprzypadkowy: analizowany utwór posiada wysoką wartość artystyczną, nie był dotąd badany, ponadto w literaturze nie ustalono roli, jaką odegrała Praga w historii rozwoju życia intelektualnego na Zachodniej Białorusi w latach 20. XX w. Utwór opisuje nie tylko świat wartości, jakimi żyła ówczesna młodzież inteligencka, ale także jej kondycję psychiczną. Urodzeni pod Saturnem pokazuje także, w jaki sposób studenci białoruscy rozumieli takie pojęcia, jak „ojczyzna” i „inteligencja”, jak wyobrażali sobie przyszłość oraz swoje powołanie. I to właśnie rekonstrukcja płaszczyzn semantycznej, egzystencjalnej, psychologicznej i społecznej była głównym celem badania. W utworze Urodzeni pod Saturnem autor nawiązuje do tradycji powieści polifonicznej (według terminologii Michała Bachtina), prezentującej koncepcje i teorie filozoficzne w wypowiedziach bohaterów. Dlatego też główną strategią badawczą zastosowaną w niniejszym artykule jest podejście łączące ze sobą historię idei oraz tzw. historię emocji. Przeprowadzone analizy doprowadziły do konstatacji, że tragedia Tuchowskiego, głównego bohatera powieści, jest także tragedią pierwszego pokolenia białoruskiej inteligencji. Pokolenie to musiało udźwignąć ciężar odkrywania własnej indywidualności w sytuacji zerwania związku z modelem tradycyjnym preferowanym przez zbiorowość, jak również wzięło na siebie obowiązek konfrontacji z: nową ideologią narodowo-społeczną, pogwałceniem historii oraz koniecznością określenia własnej roli w świecie.