Türk Dil Devrimi ve Amerikan Dil Planlaması: Mukâyeseli Bir İnceleme

Abstract

Her toplumda iyi egitim almis insanlarin telaffuz, cumle kurma ve ifade bicimleri ornek alinarak hazirlanan dilsel bicimler toplumda butunlestirici bir rol oynamaktadir. Sosyo-politik ihtiyaclara bir cevap olarak ortaya cikan “Dil Planlamasi”, devletlesme ve uluslasma sureclerinin etkin ve onemli bir unsurudur. Tipki Turk Dil Devrimi’nde oldugu gibi dil planlamasi ulus-devlet kurma surecinde ortaya cikmakta, belli bir ulkenin dilsel olarak homojenlestirilmesini hedeflemektedir. Dil politikasi uygulamalari bir seferlik olabilecegi gibi problemlere kisa sureli cozumler getirebilir veya uzun sureli amaclari benimseyebilir. Iste bu calismanin amaci da Amerika Birlesik Devletleri’nde uygulanan Dil Planlamasi olgusunu Turk Dil Devrimi ile karsilastirmaktir. ABD’de uygulanan dil planlamasi Avrupa’dan gelen ve farkli dil konusan gocmenlere, Amerikan Devleti’nin kolonilestirmek suretiyle kendi topraklarina kattigi ve farkli dil konusan toplumlara, Yerli Amerikalilara ve ABD’ye kole olarak getirilen Afrikali – Amerikalilara yonelik olarak farklilik gostermektedir. Bu baglamda, bu calisma her iki ulke tarafindan dile yapilan mudahalelerin -bazi yonlerden benzerlik tasimakla birlikte- birbirlerinden onemli olculerde ayrildiklarini ortaya koymaktadir. Ornegin, ABD’de Avrupali gocmenlere yonelik politikalar daha cok “butunlesmeye” (integration) yonelik yapisal asimilasyon olarak uygulanirken, Afrikali – Amerikalilara yonelik dil politikasi bir nevi “evcillestirme”ye (domestication) yonelik davranissal asimilasyon olarak uygulanmistir. Turk Dil Devrimi ise dogrudan butunlestirmeye odaklanmistir.