THE STRUCTURE OF THE LOCAL RELIGIOUS ADMINISTRATION OF THE PEOPLE’S REPUBLIC OF POLAND AS SEEN IN THE DEPARTMENT FOR RELIGIOUS AFFAIRS IN ZIELONA GÓRA IN 1950–1972

Abstract

Powojenna polityka wewnetrzna wladz komunistycznych Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej zmierzala do zawladniecia wszelkimi aspektami zycia spolecznego. W związku z tym nie mogla pomijac zainteresowania wspolnotowym wymiarem ludzkiej religijności, gdyz to w niej widziala zagrozenie dla budowania nowego, opartego na materialistycznej wizji czlowieka, ladu. W takiej optyce dzialania nie bylo miejsca na harmonijne wspoldzialanie wladzy panstwowej oraz Kościola katolickiego. Nawet koniecznośc odbudowy panstwa po zniszczeniach wojennych, a na tzw. Ziemiach Odzyskanych potrzeba tworzenia od podstaw administracji panstwowej i organizowania zycia spolecznego nie sklanialy wladz do szukania drog porozumienia. Wrecz przeciwnie, zainicjowany zostal proces systematycznego usuwania Kościola z zycia publicznego. Dla realizacji tego celu stworzono wyspecjalizowany organ rządowy do spraw kościelnych. Na szczeblu centralnym byl nim Urząd do Spraw Wyznan, natomiast w wojewodztwach utworzono jednostki terenowe, ktore mialy ingerowac w dzialalnośc Kościolow partykularnych. Jednym z nich byl Wydzial do Spraw Wyznan w Zielonej Gorze, ktory zakresem swoich dzialan obejmowal wszystkie sprawy dotyczące związkow wyznaniowych, a szczegolnie administracji kościelnej ze stolicą w Gorzowie Wlkp. Wydzial staral sie ksztaltowac polityke wyznaniową poprzez wywieranie wplywu na obsadzanie stanowisk kościelnych oraz wydawanie zarządzen zmierzających do uzyskania nadzoru nad seminariami duchownymi i katechezą parafialną. Podejmowal takze decyzje dotyczące dysponowania obiektami sakralnymi i kościelnymi, a w sprawach związanych z dzialalnością finansową Kościola opiniowal przed podjeciem decyzji przez wydzialy finansowe administracji panstwowej. Polityka wydzialu nie byla samodzielna. Plan dzialan wobec Kościola gorzowskiego Wydzial do Spraw Wyznan w Zielonej Gorze opracowywal w lączności z Wydzialem Administracyjnym Komitetu Wojewodzkiego PZPR oraz IV Wydzialem Komendy Wojewodzkiej Milicji Obywatelskiej. Na koniec konsultowal go z Wydzialem Administracyjnym Komitetu Centralnego, gdyz to on realizowal dlugofalowe cele polityki wyznaniowej, określane przez kolejne zjazdy PZPR. Szczegolowe polecenia dla wydzialu zielonogorskiego plynely rowniez z Urzedu do Spraw Wyznan w Warszawie, ktory wspoluczestniczyl w przygotowywaniu poszczegolnych aktow prawnych dotyczących Kościola katolickiego i nadzorowal polityke wyznaniową prowadzoną w wydzialach terenowych. Wszystkie te dzialania mialy sluzyc planowej ateizacji spoleczenstwa.