Experientia spiritualis et visio Dei – religijne i mistyczne konteksty Augustyńskiej duchowości

Abstract

Mając na uwadze życiowy dynamizm Augustyna, uwypuklający jego osobiste przeżycia, podjęta została próba zarysowania (wspólnie) doświadczenia religijnego oraz mistycznego. Starochrześcijański myśliciel przedstawia nam świadectwo własnej pobożności, a więc jego propozycja nie jest ścisłą definicją, co często stanowi trudność w wyłuskaniu istotnych elementów, ukrytych pod formą językowo-stylistyczną. Autor wspomina o religijności chłopięcej oraz o swoim nawróceniu, oczywiście był on świadomy tego, że celem poznania religijnego jest przede wszystkim stopniowe uobecnianie się tajemnicy Boga. Warte podkreślenia jest także to, że ekstatyczne zjednoczenie jest uwarunkowane w przykazaniu miłości, które można realizować wyłącznie poprzez słowa Jezusa. Konsekwencją tak rozumianej wiary okazała się dla Augustyna teologia kerygmatyczna św. Pawła, będąca sprzężeniem dogmatu i życia w nierozerwalną całość. Trudno jest wskazać granicę oddzielającą obydwa doświadczenia, niemniej, mając na uwadze świadectwo autora, należy uznać, że jego mistyka zostaje poprzedzona głębokim wysiłkiem ascetycznym. Mistycyzm oznacza u niego najbardziej intymne i pełne poznanie rzeczywistości Bożej mieszczące się w szeroko pojętej religijności. Z jednej strony Augustyn uznał w doświadczeniu nadprzyrodzonym poznanie Stwórcy, jednak z drugiej, odwołując się do nauczania św. Jana, dobitnie zasygnalizował epistemologiczną aporię, wedle której Bóg przekracza ludzkie możliwości poznawcze i dlatego pozostaje On w pewnej mierze nieosiągalny (J 1,18). Zestawienie tych dwóch doświadczeń łączy ze sobą problem chrześcijańskiej mistyki, intuicji i iluminacji oraz przypomina ważną prawdę, że poglądy Augustyna stanowią wyjątkową fenomenologię ludzkiej duchowości, będącą swego rodzaju generatorem dla wielu chrześcijańskich wspólnot.