Kompakt Kent Ölçütlerinden Biri Olan Yoğunluk Tespiti ve Değerlendirmesi: Türkiye Kentleri (İl Merkezleri) Örneği

Abstract

Compact urban settlement is one of the approaches that has been often discussed in the search for sustainable urban development. The main aim of the approach is to prevent economic, social, and environmental problems caused by urban sprawl. The compact urban model’s high-density build-up approach plays an important role in the context of greenhouse gas reduction policy that is particularly targeted at mitigating climate change by shortening the distances between functions. The purpose of the present study, on the basis of built-up area boundaries of the cities in Turkey (81 cities), was to calculate the urban gross population density which is one of the most important compact city parameters. In this context, first, the present study aimed to provide data to the national literature on urban gross population densities and built-up area sizes. Cities were also categorized according to whether they are in metropolitan municipality status or not, and the strength and direction were calculated with the correlation analysis between population, population density, and built-up area size, and thus population density, which should be used for the evaluation of cities with respect to compactness, analysis was conducted. The cities in our country have high gross population densities compared with world cities, and generally, considering only the population density parameter, they show a profile that provides one of the criteria for compactness. ÖZ Kompakt kent modeli, sürdürülebilir kentsel gelişim arayışlarında sıkça gündeme getirilen yaklaşımlardan biridir. Yaklaşımın temel amacı, yaygın gelişim nedeniyle yaşanan ekonomik, sosyal ve çevresel sorunların önüne geçmektir. Kompakt kent modelinin fonksiyonlar arası mesafelerin kısaldığı yüksek yoğunluklu yapılaşma yaklaşımı, özellikle iklim değişikliğini hafifletme hedefinde ilerleyen sera gazı azaltım politikaları bağlamında önemli bir yer tutmaktadır. Bu makalenin amacı, Türkiye kentlerinin (81 il merkezi) yerleşik alan sınırları temel alınarak, en önemli kompakt kent ölçütlerinden biri olan kentsel brüt nüfus yoğunluklarını hesaplamaktır. Bu doğrultuda öncelikle ulusal literatüre kentsel brüt nüfus yoğunlukları ve yerleşik alan büyüklüklerine ilişkin veri kazandırılması hedeflenmiştir. Makalede ayrıca kentlerin büyükşehir statüsünde olup olmamalarına göre kategorize edildikten sonra nüfus yoğunlukları, yerleşik alan büyüklükleri ve nüfusları arasındaki ilişki yönü ve şiddetine dair analizler yapılmış ve böylelikle kentlerin kompaktlık açısından değerlendirilebilmesine yönelik kullanılması gereken ölçütlerden biri olan yoğunluğa ilişkin analizler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen sonuçlar dünya kentleri ile karşılaştırmalı değerlendirildiğinde, ülkemizdeki kentlerin yüksek brüt nüfus yoğunluklarına sahip olduğunu ve sadece nüfus yoğunluğu kriteri gözetildiğinde, genel olarak, kompaktlık kriterlerinden birini sağlayan bir profil çizdiğini göstermektedir. Anahtar sözcükler: Brüt nüfus yoğunluğu; kompakt kent; merkez kentler, Türkiye.