Türkiye’deki Mantar Meşesi (Quercus suber L.) ağaçlandırmalarının değerlendirilmesi

Abstract

Mantar meşesi (Quercus suber L.) kabuğundan faydalanılan değerli bir ağaçtır. Odun dışı orman ürünü olan mantarın, sanayi, gıda, otomotiv, izolasyon gibi çok farklı alanlarda kullanım imkânı bulunmaktadır. İzolasyon özelliğinin çok yüksek olması nedeniyle yüksek ses ve ısı izolasyon gerektiren alanlarda kullanılmaktadır. Akdeniz havzasının doğal türüdür ve yayılışının 1/3’ünü Portekiz’de yapmaktadır. Ülkemizde de farklı yaşlarda bireysel örnekleri bulunsa da ilk düzenli plantasyon 1975 yılında Torbalı Orman Fidanlığı içerisine 2 orijin ve 286 adet fidanla kurulmuştur. Bu ağaçlardan 1990 yılların 2. yarısından sonra tohum alınmaya ve fidan üretilmeye başlanmıştır. Bu fidanlar İzmir Orman Bölge Müdürlüğü’nde yapılan ağaçlandırma çalışmalarında kullanılmıştır. Kabuğundan faydalanılan bir ürün olduğundan ekolojisi gereği kaliteli kabuk oluşturabilmesi yetişme yeri koşullarına, özellikle büyük ölçüde iklime bağlıdır. Doğal yayılış alanlarındaki sert okyanus iklimi hem miktar hem de kalite bakımından kabuk oluşumunu etkilemektedir. Ülkemizde farklı yükselti, bakı ve toprak tiplerinde yapılan bu ilk ağaçlandırmalar 20 yaşını aşmış ve bazılarından kabuk üretimi yapılabilecek duruma gelmiştir. Bu ağaçlandırma çalışmalarının halihazırdaki durumlarının ortaya konulması, ülkemizin ihtiyacı olan bu değerli orman ürününün yetiştirilmesi ve ağaçlandırmalarda kullanılması için kıymetli bilgiler sağlayacaktır. Bu amaçla, ağaçlandırma çalışmaları incelenerek, toprak, yükselti ve bakının ağaçların boy ve çap gelişimi ile kabuk kalınlığı üzerindeki etkileri değerlendirilmiş, gelişim durumları ortaya konulmuştur. Mantar meşesi ağaçlarının alt rakımlarda boy büyümesinin, üst rakımlarda ise gövde çapı ve kabuk kalınlığının daha iyi geliştiği belirlenmiştir. Güneşli bakıların, gölgeli bakılara göre boy ve kabuk kalınlığı üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı, çap artımında ise etkili bir faktör olduğu belirlenmiştir. Çalışma alanlarından alınan toprak örneklerinde tekstür killi balçık olarak belirlenmiştir. Topraklar tuzsuz (EC- 0,04), ortalama pH 7, CaCO3 % 0.3 ve organik madde % 1.8 olarak belirlenmiştir.