Środowisko inteligencji radykalnej na przełomie XIX i XX wieku. Próba portretu

Abstract

XIX-wieczni uczestnicy polskiego ruchu socjalistycznego wyraźnie podkreślali, że został on zbudowany przez inteligencję. We wspomnieniach polskich socjalistów odnajdziemy charakterystykę typów polskiej inteligencji, która przystąpiła do socjalizmu. Odnajdziemy również motywy wyboru radykalnej drogi ideowej.Próba charakterystyki środowiska radykalnej inteligencji, którą łączyły poglądy lewicowe, zawiera pytania o tożsamość, patriotyzm, stosunek do socjalizmu, niepodległości i polskości. Ważny jest również stosunek do lewicowości i trwałość związków z socjalizmem, bowiem odchodzenie od lewicowych zasad, poszukiwanie nowych dróg ideowych, było typowe dla „pokolenia niepokornych”, którzy często młodzieńcze ideały zamieniali na inne postawy i poglądy. Badania biografii lewicowych działaczy politycznych, społeczników, uczonych, ukazują sylwetki ludzi wybitnych, ideowych, zaangażowanych na bardzo szeroką skalę w pracę na rzecz danej warstwy społecznej czy lokalnej wspólnoty. W grupie radykalnej inteligencji, zorientowanej lewicowo odnajdujemy wybitnych uczonych, intelektualistów, którzy pracę polityczną łączyli z realizacją misji społecznej. Prowadzili często szeroko zakrojoną działalność oświatową, byli popularyzatorami wiedzy z różnych dziedzin. Próba skreślenia portretu socjologicznego środowiska radykalnej inteligencji, ma na celu ukazanie złożoności biografii przedstawicieli tego pokolenia. Ma stanowić próbę odpowiedzi na pytanie co było spoiwem tego pokolenia, jaki był klucz ideowy, który łączył radykalną, socjalistyczną, postępową inteligencję polską.