Dialektologia w pracach naukowych profesora Józefa Bubaka

Abstract

Obok onomastyki drugą uprawianą przez profesora Józefa Bubaka dziedziną językoznawstwa była dialektologia. Celem artykułu jest ogólna charakterystyka dzieł dialektologicznych profesora Józefa Bubaka i zwrócenie uwagi na to, że znajomość gwar była uczonemu przydatna w jego interpretacjach onomastycznych. Twórczość naukową w tym zakresie zapoczątkował profesor Bubak swą pracą magisterską „Gwary Koniakowa, Istebnej, Jaworzynki i Wisły”, napisaną pod kierunkiem W. Taszyckiego, obronioną w roku 1956, a opublikowaną dopiero w roku 1978 (Bubak, 1978). Po tej młodzieńczej pracy, ukazującej dobre opanowanie aparatu badawczego, stanowiącej wartościowy przyczynek do wiedzy o gwarach Śląska Cieszyńskiego, nastąpiły dalsze badania na przemian onomastyczne i dialektologiczne. Tu zajmiemy się tylko tymi drugimi. Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych ubiegłego wieku, pod kierunkiem profesorów Mieczysława Karasia i Alfreda Zaręby, wyruszyła grupa młodych dialektologów na badania terenowe na obszarze Orawy w obrębie państwa polskiego. Najbardziej doświadczonymi wśród nich byli niewątpliwie Józef Bubak, Roman Laskowski i Władysław Lubaś. Zespół ten znalazł w terenie dobrych informatorów gwarowych i dokonał nagrań tekstów, które po przeprowadzeniu odpowiednich sprawdzeń, dokonanych przez kierowników zespołu, ukazały się drukiem w roku 1964 jako „Orawskie teksty gwarowe z obszaru Polski” autorstwa Mieczysława Karasia i Alfreda Zaręby (Karaś, Zaręba, 1964). Badania orawskie zachęciły młodego wówczas badacza, asystenta Józefa Bubaka, do kontynuacji tego typu poszukiwań naukowych na innych obszarach. Zaczął od Podhala. Miejscem badań stała się oddalona nieco od głównego szlaku komunikacyjnego wieś Ząb, w której bardzo dobrze zachowała się pierwotna gwara podhalańska. Badacz zarejestrował tam pokaźną liczbę tekstów, które wydał jako osobną książkę, liczącą 70 stron, zatytułowaną „Teksty gwarowe ze wsi Ząb w powiecie nowotarskim” (Bubak, 1966). Jest rzeczą zdumiewającą, że gwara podhalańska, wzbudzająca od dawna tyle zainteresowania ze względu na jej specjalny status w kulturze polskiej, nie miała przed Bubakiem dużego, w pełni naukowego zbioru tekstów gwarowych. Licznym, obfi tym nawet, znakomitym z literackiego punktu widzenia tekstom, dokonanym przez wcześniejszych badaczy, brak było precyzji zapisu fonetycznego. Bubak wypełnił tę lukę dostarczając znakomitego materiału tak do dalszych badań gramatycznych, jak do wielkiego słownika gwary podhalańskiej, opracowywanego obecnie przez profesora Józefa Kąsia (Kąś, 2015−2019). Przyjrzyjmy się wsi Ząb w roku 1962, wtedy gdy dwudziestokilkuletni Bubak przeprowadzał w niej badania. A oto co pisze autor we Wstępie do omawianego zbioru tekstów: