Onomastic material in the description of the Caucasus by Józef Chodźko – a nineteenth-century Polish scholar and surveyor

Abstract

Józef Chodźko (1800-1881) był jednym z pierwszych badaczy Kaukazu, a także doświadczonym polskim geodetą i kartografem, który dokonał pomiarów Zakaukazia i Kaukazu. Zastosowana przez niego metoda triangulacji Kaukazu miała wielki wpływ na rozwój kartografii tego regionu świata. W czasie prowadzonych na Kaukazie pomiarów Chodźko opisywał zarówno przebieg samej triangulacji jak i też miejsc, w których przebywał. Ta rękopiśmienna relacja nosi tytuł “Orografia Kaukazu Józefa Chodźki”. Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na wielowymiarową wartość rękopiśmiennego dzieła Józefa Chodźki. Praktycznie nieznana praca polskiego badacza Kaukazu zawiera nie tylko cenne opisy geografii Kaukazu i Zakaukazia, ale kryje w sobie cenny materiał onomastyczny, który może zainteresować lingwistów zajmujących się historią i etymologią nazw geograficznych tego regionu. Materiał onomastyczny opisywanego dzieła tworzą oronimy, hydronimy, makro- i mikrotoponimy, a także nazwy różnych obiektów, które umieścił autor w swojej relacji. Pod względem etymologicznym słownictwo to reprezentuje różne rodziny językowe, m.in.: ałtajską, indoeuropejską, kaukaską. W niniejszym artykule, jako próbkę materiału onomastycznego podano odnotowane przez Chodźkę nazwy geograficzne, prawdopodobnie turkijskiego pochodzenia. Niewątpliwie, “Orografia Kaukazu Józefa Chodźki”, ze względu na zgromadzony tam materiał onomastyczny powinna zainteresować lingwistów jako że stanowi cenne źródło do badań w zakresie historii, a także etymologii nazw geograficznych regionu Kaukazu.