Natuur en symbool

Abstract

© 2008 by Ethische Perspectieven. All rights reserved. Tijdens een colloquium dat in 2004 over zijn werk gehouden werd,1 reageerde Herman De Dijn tegen enkele misverstanden betreffende zijn ideeen over biomedische ethiek. Zijn critici verweten hem dat hij in de verdediging van zijn conservatieve standpunten een beroep deed op de notie van een onaantastbare of ‘heilige’ menselijke natuur en op ‘fundamentele principes’ die boven elke rationele betwisting zouden verheven zijn. In zijn antwoord protesteerde De Dijn met klem tegen de gedachte dat hij zijn opvattingen over biomedische ethiek zou baseren op een (quasi-)biologisch of teleologisch natuurbegrip. Hij zei dat de basis van de ethiek voor hem juist symbolischcultureel is en dat zijn verwijzing naar de menselijke natuur moet worden gesitueerd binnen de context van zijn argumentatie tegen het instrumentalisme, dat bijvoorbeeld in de discussies over klonen zo vaak op de voorgrond komt. In wat volgt, zal ik twee punten behandelen; het is mijn bedoeling hier enkele gedachten te ontwikkelen die overeenkomen met de strekking van De Dijns werk. In de eerste sectie probeer ik uit te leggen welke betekenis binnen de context van de biomedische ethiek kan worden gegeven aan de gedachte dat er een natuurlijke orde bestaat die we moeten respecteren. Daarbij wil ik aantonen dat het respect voor de natuurlijke orde of biologische gegevenheid alleen maar zin heeft voor zover het reduceerbaar is tot een respect voor de symbolische orde. Binnen het hier verdedigde perspectief is er geen fundamenteel verschil tussen het eerbiedigen van de natuur en het eerbiedigen van een cultuurgebonden gegeven. In de tweede sectie geef ik een argument voor de stelling dat bepaalde fundamentele betekenissen die in de biologische gegevenheid belichaamd zijn, zich op radicale manier onttrekken aan het ideaal van rationele kritiek. Natuur en symbool