Sabri F. Ülgener’in Düşünce Dünyasında “Osmanlı İmparatorluğu Neden Kapitalistleşemedi?” Sorusunun İzini Sürmek

Abstract

Sabri F. Ulgener (1911-1983), Turk dusunce tarihinde iktisat biliminden yola cikip Osmanli-Turk tarihi cercevesinde zihniyet unsuru uzerinden kultur ve din sosyolojisi calismalarina yonelmis sira disi aydinlardan biri olarak goze carpar. Ulgener’i Turk dusuncesinde one cikaran husus, Alman dusunurler Werner Sombart ve Max Weber’in kapitalizm, zihniyet ve din arasinda kurduklari bagdan esinlenerek Osmanli Imparatorlugu’nun neden kapitalistlesemedigi sorusunun pesine dusmustur. Bu dogrultuda Imparatorlugun guclu oldugu klasik devrini, Bati’da ise kapitalizmin belirmeye basladigi Ortacag’in sonlarini tarihsel bir zemin olarak almis, iktisat ahlâki ve zihniyeti unsurlari uzerinden soz konusu sorusunu cevaplamaya calismistir. Ulgener bu sorusunu cevaplamaya calisirken hem Ortacag Osmanli toplumunun iktisadi ahlakini ve zihniyetinin bir tahlilini yapmis hem de bir yerde din sosyoloji incelemesinde bulunmustur. Bu makalede, oncelikle kisaca bir dusunur olarak Sabri F. Ulgener’in portresi cizilmeye calisilmis, ardindan dusunce dunyasindan ve onu besleyen kaynaklardan yola cikarak “Osmanli Imparatorlugu neden kapitalistlesemedi?” sorusunun pesinde Imparatorlugun toplumsal ve ekonomik yapisini ele alis biciminin bir tahlilinin yapilmasi amaclanmistir.