Odnos izvršnih funkcija i teorije uma u predškolskoj dobi

Abstract

Povezanost i međudjelovanje izvršnih funkcija i teorije uma dosad nisu jasno definirani u psihološkim istraživanjima. Izvršne funkcije i teorija uma „igraju“ značajnu ulogu u razvoju pojedinca i to počevši od jednostavnih obrazaca ponašanja dojenčeta pa do razvoja maštovite igre i autonomije djece, sve do planiranja i organizacije karijere i obitelji u ranoj odrasloj dobi. Cilj ovog rada bio je ispitati odnos odabranih aspekata izvršnih funkcija (inhibicijske kontrole, radnog pamćenja i kognitivne fleksibilnosti) i teorije uma za djecu u dobi četiri i pet godina te utvrditi koji od njih ima najveću prediktivnu vrijednost za postignuće na zadacima teorije uma. Kako bi se utvrdio međuodnos izvršnih funkcija i teorije uma u djece predškolske dobi, na uzorku od 203 djece dobi četiri i pet godina individualno je primijenjen niz zadataka za procjenu izvršnih funkcija (CANTAB baterija testova) i teorije uma (NEPSY-II baterija testova). Rezultati su pokazali da je verbalno radno pamćenje značajan prediktor teorije uma za djecu u dobi od četiri godine, a verbalno radno pamćenje i kognitivna fleksibilnost značajni su prediktori teorije uma u dobi od pet godina. Pritom je verbalno radno pamćenje najsnažniji pojedinačni prediktor teorije uma za obje dobne skupine. Zaključno razvoj u predškolskoj dobi vrlo je dinamičan; kognitivne se funkcije u funkciji kronološke dobi diferenciraju i restrukturiraju, a odnos između varijabli izvršnih funkcija i teorije uma tijekom razvoja se mijenja.