ارزیابی محدودیتهای مکانی برای دفن بهداشتی زباله‌های شهری در استان مازندران با استفاده از GIS و تحلیل سلسله مراتبی

Environmental Sciences Pub Date : 2020-12-21 DOI:10.52547/ENVS.18.4.1

یاسمن امیرسلیمانی, عزیر عابسی, یاسر ابراهیمان قاجاری

{"title":"ارزیابی محدودیتهای مکانی برای دفن بهداشتی زباله‌های شهری در استان مازندران با استفاده از GIS و تحلیل سلسله مراتبی","authors":"یاسمن امیرسلیمانی, عزیر عابسی, یاسر ابراهیمان قاجاری","doi":"10.52547/ENVS.18.4.1","DOIUrl":null,"url":null,"abstract":"سابقه و هدف: مدیریت پسماندهای جامد یکی از مهمترین مشکلات پیش‌روی برنامه‌ریزان شهری در سراسر جهان محسوب می‌گردد. دفن بهداشتی که به معنی دفن کنترل شده زباله در زمین است، به ویژه اگر به همراه سایر روش‌های مدیریتی زباله استفاده شود، جامعترین روش مدیریت زباله محسوب می‌گردد. انتخاب مکان مناسب جهت دفن بهداشتی زباله از ابتداییترین مراحل دفن محسوب می‌گردد. سامانه‌های اطلاعات مکانی (GIS) یکی از رایجترین ابزارهای مورد استفاده در انتخاب محلهای مناسب دفن زباله است. در این پژوهش با تلفیق سامانه‌های اطلاعات مکانی و مدل‌های تصمیمگیری چندمعیاره نسبت به ارزیابی محدودیتهای موجود جهت دفن بهداشتی زباله‌های شهری در محدوده استان مازندران بر اساس قوانین مشروح سازمان حفاظت محیطزیست ایران، اقدام می‌گردد. مواد و روش ها: مشکل دفع ایمن زباله های شهری در سالهای اخیر به بزرگترین مشکل محیط زیستی استانهای شمالی کشور بالاخص استان مازندران تبدیل شده است. در این مقاله با کمک تحلیلهای سلسله مراتبی (AHP) یک مدل تصمیمگیری بر اساس سامانه‌های اطلاعات مکانی (GIS) برای مکانیابی محل‌های مناسب دفن زباله های بهداشتی در هریک از شهرهای استان مازندران ارائه شده است.. در تحقیق حاضر، از نرم افزار ArcGIS 10.4.1 برای ایجاد پایگاه‌ داده‌ها، تحلیلهای مکانی و روی هم‌گذاری لایه‌های اطلاعاتی استفاده شده است. همچنین از مدل AHP و نرم افزار Expert Choice برای محاسبه ی وزن معیارها استفاده شده است. نتایج و بحث: در پژوهش حاضر ابتدا با توجه به قوانین سازمان حفاظت محیط زیست ایران، عوامل تاثیرگذار در مکانیابی محل‌های دفن پسماندهای شهری استخراج گردید. این معیارها شامل شیب، فاصله از گسل، سیلاب دشت، فاصله از دریا، فاصله از رودخانه‌ها، فاصله از تالاب‌ها و دریاچه‌ها، فاصله از چاه‌های آب شرب، عمق آب زیرزمینی، فاصله از مناطق حفاظت شده محیط زیست، فاصله از مناطق شهری، فاصله از مناطق روستایی، فاصله از مراکز آموزشی و درمانی، فاصله از مراکز تاریخی و باستانی، فاصله از فرودگاه‌های محلی و بین المللی، فاصله از صنایع و دسترسی به جاده‌ها می باشد. در ادامه، با در نظر گرفتن معیارهای حذفی و طبقه بندی و امتیازدهی آن‌ها، نقشه‌های معیار در محیط GIS تولید گردید. از آنجایی که اهمیت معیارها نسبت به هم متفاوت می‌باشد با استفاده از روش AHP و نرم افزار Expert choice وزن نسبی معیارها محاسبه گردید. در نهایت با تلفیق وزنی نقشه‌های معیار، محدوده‌هایی که در استان مازندران برای دفن زباله مناسب تشخیص داده شده‌اند، شناسایی و طبقه بندی گردید. نتایج حاصل نشان می‌دهد، 16156 کیلومترمربع از مساحت استان مازندران (معادل 68 درصد از کل استان) جز مناطق ممنوعه برای دفن زباله محسوب شده و تنها 32 درصد از مساحت کل استان شرایط اولیه برای دفن بهداشتی زباله‌های شهری را دارا می‌باشند. مناطق مجاز اولیه، براساس فاصله مطلوب از عوارض مورد نظر، طبقهبندی و اولویتدهی شده‌اند، این مناطق به 3 دسته کاملا مناسب، نسبتا مناسب و کمتر مناسب تفکیک شده‌اند. به این ترتیب 2405 کیلومترمربع از مساحت استان دارای شرایط با مطلوبیت کم، 4914 کیلومترمربع دارای شرایط نسبتا مطلوب و 281 کیلومتر مربع دارای شرایط کاملا مطلوب و مناسب جهت دفن بهداشتی زباله تشخیص داده شد. نتیجه گیری: بررسی مقایسه‌ای نتایج نشان می‌دهد که نهایتا تنها 2 درصد از مساحت کل استان دارای شرایط بهینه برای دفن بهداشتی زباله می‌باشد و از این نظر استان مازندارن جزء مناطق بسیار خاص کشور با محدودیتهای بالا برای امکان دفن زباله های شهری تشخیص داده شده است. نتایج این تحقیق نشان میدهد ترکیب استفاده از سامانه اطلاعات مکانی (GIS) و روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای اعمال معیارهای حذفی و اولویت بندی ذکر شده در متن قوانین زیست محیطی کشور، میتواند به عنوان روشی مناسب جهت مکانیابی محل های دفن زباله های شهری در نظر گرفته شود.","PeriodicalId":11919,"journal":{"name":"Environmental Sciences","volume":null,"pages":null},"PeriodicalIF":0.0000,"publicationDate":"2020-12-21","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":"0","resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":null,"PeriodicalName":"Environmental Sciences","FirstCategoryId":"1085","ListUrlMain":"https://doi.org/10.52547/ENVS.18.4.1","RegionNum":0,"RegionCategory":null,"ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":null,"EPubDate":"","PubModel":"","JCR":"","JCRName":"","Score":null,"Total":0}

引用次数: 0

Abstract

سابقه و هدف: مدیریت پسماندهای جامد یکی از مهمترین مشکلات پیش‌روی برنامه‌ریزان شهری در سراسر جهان محسوب می‌گردد. دفن بهداشتی که به معنی دفن کنترل شده زباله در زمین است، به ویژه اگر به همراه سایر روش‌های مدیریتی زباله استفاده شود، جامعترین روش مدیریت زباله محسوب می‌گردد. انتخاب مکان مناسب جهت دفن بهداشتی زباله از ابتداییترین مراحل دفن محسوب می‌گردد. سامانه‌های اطلاعات مکانی (GIS) یکی از رایجترین ابزارهای مورد استفاده در انتخاب محلهای مناسب دفن زباله است. در این پژوهش با تلفیق سامانه‌های اطلاعات مکانی و مدل‌های تصمیمگیری چندمعیاره نسبت به ارزیابی محدودیتهای موجود جهت دفن بهداشتی زباله‌های شهری در محدوده استان مازندران بر اساس قوانین مشروح سازمان حفاظت محیطزیست ایران، اقدام می‌گردد. مواد و روش ها: مشکل دفع ایمن زباله های شهری در سالهای اخیر به بزرگترین مشکل محیط زیستی استانهای شمالی کشور بالاخص استان مازندران تبدیل شده است. در این مقاله با کمک تحلیلهای سلسله مراتبی (AHP) یک مدل تصمیمگیری بر اساس سامانه‌های اطلاعات مکانی (GIS) برای مکانیابی محل‌های مناسب دفن زباله های بهداشتی در هریک از شهرهای استان مازندران ارائه شده است.. در تحقیق حاضر، از نرم افزار ArcGIS 10.4.1 برای ایجاد پایگاه‌ داده‌ها، تحلیلهای مکانی و روی هم‌گذاری لایه‌های اطلاعاتی استفاده شده است. همچنین از مدل AHP و نرم افزار Expert Choice برای محاسبه ی وزن معیارها استفاده شده است. نتایج و بحث: در پژوهش حاضر ابتدا با توجه به قوانین سازمان حفاظت محیط زیست ایران، عوامل تاثیرگذار در مکانیابی محل‌های دفن پسماندهای شهری استخراج گردید. این معیارها شامل شیب، فاصله از گسل، سیلاب دشت، فاصله از دریا، فاصله از رودخانه‌ها، فاصله از تالاب‌ها و دریاچه‌ها، فاصله از چاه‌های آب شرب، عمق آب زیرزمینی، فاصله از مناطق حفاظت شده محیط زیست، فاصله از مناطق شهری، فاصله از مناطق روستایی، فاصله از مراکز آموزشی و درمانی، فاصله از مراکز تاریخی و باستانی، فاصله از فرودگاه‌های محلی و بین المللی، فاصله از صنایع و دسترسی به جاده‌ها می باشد. در ادامه، با در نظر گرفتن معیارهای حذفی و طبقه بندی و امتیازدهی آن‌ها، نقشه‌های معیار در محیط GIS تولید گردید. از آنجایی که اهمیت معیارها نسبت به هم متفاوت می‌باشد با استفاده از روش AHP و نرم افزار Expert choice وزن نسبی معیارها محاسبه گردید. در نهایت با تلفیق وزنی نقشه‌های معیار، محدوده‌هایی که در استان مازندران برای دفن زباله مناسب تشخیص داده شده‌اند، شناسایی و طبقه بندی گردید. نتایج حاصل نشان می‌دهد، 16156 کیلومترمربع از مساحت استان مازندران (معادل 68 درصد از کل استان) جز مناطق ممنوعه برای دفن زباله محسوب شده و تنها 32 درصد از مساحت کل استان شرایط اولیه برای دفن بهداشتی زباله‌های شهری را دارا می‌باشند. مناطق مجاز اولیه، براساس فاصله مطلوب از عوارض مورد نظر، طبقهبندی و اولویتدهی شده‌اند، این مناطق به 3 دسته کاملا مناسب، نسبتا مناسب و کمتر مناسب تفکیک شده‌اند. به این ترتیب 2405 کیلومترمربع از مساحت استان دارای شرایط با مطلوبیت کم، 4914 کیلومترمربع دارای شرایط نسبتا مطلوب و 281 کیلومتر مربع دارای شرایط کاملا مطلوب و مناسب جهت دفن بهداشتی زباله تشخیص داده شد. نتیجه گیری: بررسی مقایسه‌ای نتایج نشان می‌دهد که نهایتا تنها 2 درصد از مساحت کل استان دارای شرایط بهینه برای دفن بهداشتی زباله می‌باشد و از این نظر استان مازندارن جزء مناطق بسیار خاص کشور با محدودیتهای بالا برای امکان دفن زباله های شهری تشخیص داده شده است. نتایج این تحقیق نشان میدهد ترکیب استفاده از سامانه اطلاعات مکانی (GIS) و روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای اعمال معیارهای حذفی و اولویت بندی ذکر شده در متن قوانین زیست محیطی کشور، میتواند به عنوان روشی مناسب جهت مکانیابی محل های دفن زباله های شهری در نظر گرفته شود.

查看原文

微信好友朋友圈 QQ好友复制链接

本刊更多论文

求助全文

约1分钟内获得全文去求助

来源期刊

Environmental Sciences

自引率

0.00%

发文量