İNGİLİZLERİN MUSUL’DA ARKEOLOJİK KEŞİFLERİ (1876-1909)

Abstract

XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde bulunan eski eserler İngiltere başta olmak üzere batılıların yoğun ilgisine mazhar oldu. Bu durumdan Musul da kaçınılmaz olarak etkilendi. İngilizler tarafından XIX. yüzyılda Musul bölgesine birçok diplomat ve seyyah arkeoloji çalışmaları için gönderildi. Ancak ilk düzenli çalışma 1820’de İngiltere’nin Hindistan şirketi temsilcisi Claudius James Rich tarafından gerçekleştirildi. 1845 yılına gelindiğinde, arkeolog Austen Henry Layard’ın bölgede yaptığı arkeolojik çalışmalar sayesinde birçok önemli eser gün yüzüne çıkarıldı. Onun çalışmalarına kısa süre sonra Musul’un yerlilerinden Hürmüz Rassam da katıldı. Batılı kâşiflerin yaptığı bu arkeolojik faaliyetler adeta yağma boyutuna ulaşınca Osmanlı Devleti bu faaliyetlere engel olabilmek adına 1869’da ilk Asar-ı Atika Nizamnamesini yayınladı. Fakat nizamnamedeki maddeler batılı kâşiflere engel olabilecek kadar kapsamlı hazırlanmadı. 1874 yılında çıkarılan yeni nizamnamedeki maddeler daha kapsamlı hazırlanmış olsa da bu nizamnamedeki maddeler de yetersiz kaldı. Ancak bu süreçte Musul’da birçok eski eserleri gün yüzüne çıkarmayı başaran George Smith’in tepkisini çekti. Fakat nizamnamede geçen “bulunan eserlerin yarısının Müze-i Hümayun’a verilmesi” konusundaki maddeye rağmen Smith, bulduğu kil tabletleri bir şekilde British Museum’a ulaştırdı. İngilizlerin Musul’da Arkeolojik Keşifleri (1876-1909) adlı Bu çalışma İngilizlerin Musul’da XIX. yüzyılda gerçekleştirdikleri arkeolojik faaliyetler, başta Asar-ı Atika nizamnamelerinin de içinde olduğu Osmanlı Arşiv vesikaları, gazete, makale, araştırma ve inceleme eserlerden istifade edilerek hazırlanmıştır.