Türkiye’de Yemeklik Tane Baklagiller Üretimi, Tarım Politikaları ve Dış Ticaretinin Rekabet Gücü Analizi

Abstract

Bu çalışmanın amacı; dünya ve Türkiye’de yemeklik tane baklagiller üretiminde rekabet gücü analizi ve tarımsal destekleme politikalarının gelişimi ortaya konularak Türkiye’de yemeklik tane baklagiller üretiminde ve ticaretinde mevcut politikaların etkinliklerini arttırmaya yönelik önerilerin geliştirilmesidir. Türkiye’de, 2021 yılında 1 050 bin ton yemeklik tane baklagiller üretilmiş olup bunun %45.22’si nohut, %29.03’ü fasulye, %21.70’i kırmızı mercimektir. 2020 yılında yemeklik tane baklagiller dış ticaretinde yaklaşık 38 milyon dolar dış ticaret fazlası verilmiştir. Rekabet gücü analizinde Balassa’nın Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlük Endeksi (AKÜ) kullanılmıştır. Rekabet gücü indeks ortalaması 4.41 olarak hesaplanmış ve Türkiye’nin yemeklik tane baklagiller ihracatında karşılaştırmalı üstünlüğünün yüksek olduğu belirlenmiştir. Tarımsal destekleme politikası 1941 yılında Toprak Mahsulleri Ofisi’nin (TMO) yemeklik tane baklagiller alımı ile başlamış, 1982 yılında Nadas Alanlarının Daraltılması (NAD) projesi ile beraber 1994 yılı Ekonomik İstikrar Kararlarına kadar devam etmiştir. Yemeklik tane baklagiller üretiminde 2005 yılında başlayan mazot ve gübre desteği, 2008 yılında başlayan prim desteği, 2009 yılında başlayan sertifikalı tohum kullanım/üretim desteği ve 24 yıl aradan sonra 2018 yılında tekrar başlayan TMO’nun yemeklik tane baklagiller ürün alımları başlıca politika araçlarıdır. Türkiye’de yemeklik tane baklagiller üretiminde etkin ve zamanında uygulanan destekleme politikalarının üretimi arttırdığı, destekleme politikalarının etkinliğinin düştüğü ve uygulamadan zamansız kaldırıldığı dönemlerde de üretimin azaldığı belirlenmiştir.