Zbiory kolekcyjne pszenicy twardej w polskim banku genów jako źródło materiałów wyjściowych w pracach hodowlano-badawczych

Abstract

W 1976 r. w Instytucie Genetyki, Hodowli i Biotechnologii Roślin Akademii Rolniczej w Lublinie (obecnie Uniwersytetu Przyrodniczego) rozpoczęto prace mające na celu gromadzenie i ocenę kolekcji pszenicy twardej. Ocena obiektów jest prowadzona w 3-letnim cyklu doświadczeń polowych, które po wieloletniej waloryzacji przekazywane są do klimatyzowanej przechowalni IHAR w Radzikowie w celu zabezpieczenia ich żywotności. Badania dotyczą testowania światowych genotypów w warunkach glebowo-klimatycznych naszego kraju. Dotychczas zgromadzono 2072 obiekty jarej pszenicy twardej. Zgromadzone materiały kolekcyjne pochodzą z ponad 40 krajów. Dość znaczną grupę stanowią formy pochodzące z Meksyku, Egiptu, Włoch oraz z krajów byłego Związku Radzieckiego. Zgromadzone genotypy reprezentują ok. 50 różnych odmian botanicznych, największą grupę obiektów stanowią takie odmiany botaniczne, jak: var. leucurum, var. leucomelan oraz var. hordeiforme, które łącznie stanowią ponad 50% zgromadzonej kolekcji pszenicy twardej i są przedmiotem opracowania. Przedstawione wyniki dotyczą średnich wieloletnich ważniejszych cech użytkowych, w tym cech plonotwórczych kłosa oraz oceny polowej. Z badań wynika, że zgromadzone genotypy charakteryzują się dużą zmiennością pod względem omawianych cech. Pomiędzy poszczególnymi cechami plonotwórczymi zachodzą różnego rodzaju korelacje. Genotypy charakteryzujące się dużą masą ziarn z kłosa mają na ogół dużą masę 1000 ziarn, co potwierdzają wysokie współczynniki korelacji, a genotypy o dużej masie 1000 ziarn wykazują mniejszą zawartość białka ogólnego w ziarnie, gdyż korelacja między tymi cechami jest ujemna.