POROZUMIENIE CO DO PODSTAWY PRAWNEJ ŚWIADCZENIA JAKO PRZESŁANKA KONSTRUKCYJNA ‘CONDICTIO OB REM’

Abstract

Współczesna koncepcja świadczenia w zamierzonym celu, który nie został osiągnięty, uregulowana w art. 410 § 2 k.c., ma swe korzenie w rzymskiej condictio ob rem. W niniejszym artykule odnoszę się do jednej z najważniejszych przesłanek konstrukcyjnych tej kondykcji w postaci porozumienia co do podstawy prawnej świadczenia, jego jurydycznego charakteru, treści, funkcji i celu. Porozumienie to nie jest czynnością prawną, nie wynikają zatem z niego roszczenia (zaskarżalne zobowiązania), nawet gdy odnosi się do przyszłego zachowania oczekiwanego od odbiorcy świadczenia. Kondykcja ta nie jest stosowana na gruncie zaskarżalnych zobowiązań umownych. Porozumienie wyznacza cel świadczenia i zarazem przyszłą podstawę prawną świadczenia, która urzeczywistni się, jeżeli cel świadczenia zostanie osiągnięty. Jeżeli cel świadczenia nie zostanie osiągnięty, podlega ono zwrotowi, gdyż nie uzyskało oczekiwanej podstawy prawnej. Porozumienie stanowi podstawę zatrzymania przez odbiorcę uzyskanego świadczenia, dopóki nie okaże się, czy cel świadczenia został osiągnięty. Zbyt wąskie jest często przytaczane w orzecznictwie i doktrynie ujęcie ograniczające cel świadczenia do niewymuszalnego świadczenia wzajemnego oczekiwanego od odbiorcy świadczenia, cel ten może być bowiem dowolnym, przyszłym dozwolonym stanem faktycznym. Cel świadczenia jest odróżniany od motywu, którym kierował się świadczący. Zamiar osiągnięcia celu świadczenia stanowi przy tym przyczynę sprawczą świadczenia, bez której świadczenie nie zostałoby w ogóle spełnione. W przeciwieństwie do motywu świadczenia cel jest zawsze znany odbiorcy świadczenia i przez niego aprobowany co najmniej w sposób dorozumiany.