PROBLEM OF POSSIBLE RATIONAL METAPHYSIC ACCORDING TO IBN KHALDUN

Abstract

Insanin ruh ile bedenden meydana gelen bir varlik oldugu ve ruhunun orijin itibariyle duyulur ustu âlemden geldigi iddiasi, dusunce tarihinde insanin bu âlemle ontolojik ve epistemolojik iliskisi meselesini daima canli tutmustur. Insanligin epistemolojik ilgisinin duyulara konu olan gorunen âleme yoneldigi kadar hakkinda hicbir duyusal alginin mumkun olmadigi metafiziksel âleme de yonelmesi bundan dolayidir. Bu da bilginin kaynagi, siniri, metafiziksel âlemin bilgisinin imkâni, eger mumkunse bunun hangi epistemolojik yetiler ile elde edilebilecegi ve bu bilginin dogruluk degerinin ne oldugu gibi felsefi tartismalari beraberinde getirmistir. Islam felsefesi geleneginde Messâi filozoflar olarak bilinen Kindi, Fârâbi, Ibn Sinâ ve Ibn Rusd rasyonel metafizigin en onemli temsilcileri olarak karsimiza cikmaktadir. Cunku onlar basta Tanri’nin varligi ve sifatlari, peygamberlik, yaratma ve yeniden dirilme olmak uzere bu tur metafiziksel meseleleri akil ile temellendirmeye calismislardir. Onlarin bu akli temellendirme tesebbusleri, Gazzâli basta olmak uzere bircok dusunur tarafindan, metafiziksel meseleler aklin kavrama alaninin disinda kaldigi gerekcesiyle elestirilmistir. Bu calismada, Messâi filozoflari elestiren dusunurlerden biri olan Ibn Haldun’un rasyonel metafizik hakkindaki gorusleri, metafizigin temel meselelerinin akilla temellendirilmesinin mumkun olup olmadigi konusundaki fikirleri uzerinde durulacaktir.