Macedońskie Trobriandy. Józef Obrębski i pierwsze badania wsi europejskiej w paradygmacie funkcjonalizmu

Abstract

Artykul dotyczy początkow drogi naukowej Jozefa Obrebskiego (1905-1967), ucznia Malinowskiego, polskiego prekursora badan nad etnicznością, plcią kulturową oraz studiow postkolonialnych. Jego prace, nowatorskie i wyprzedzające swoj czas, w wieszości nie zostaly opublikowane; Obrebski nie funkcjonuje wiec w antropologicznym mainstreamie. We wczesnych latach 30. prowadzil on badania terenowe w prawoslawnych spolecznościach chlopskich Macedonii. Byl pierwszym antropologiem, ktory zastosowal etnograficzną metode terenową i teorie funkcjonalną w badaniach wsi europejskiej. Obrebski, pragnąc znaleźc wśrod gorali macedonskich swoje Trobriandy, analizowal m.in. strukture spoleczną i rytual w badanych spolecznościach pod kątem relacji miedzy plciami. Koncentrowal sie na spolecznych, ekonomicznych i symbolicznych aspektach prawa malzenskiego (np. odkup za zone, malzenstwo przez ucieczke czy stosunki seksualne). Badal takze – metodą „obiektywnej obserwacji i bezpośredniego doświadczenia”, jak ją nazywal – czarownictwo i sekretne praktyki magii milosnej, jak rowniez inne rytualy sprawowane przez kobiety z perspektywy zarowno konfliktu, jak i wspolpracy miedzy plciami. II wojna światowa, a nastepnie emigracja Obrebskiego spowodowaly, ze nie ukonczyl i nie opublikowal macedonskich monografii, nad ktorymi pracowal. Autorka artykulu przygotowuje obecnie do druku krytyczną edycje pism uczonego z intencją wprowadzenia jego dorobku do antropologicznego obiegu.