‘FURIOSUS SI HOMINEM OCCIDERIT NON TENETUR’. RECEPCJA RZYMSKICH ROZWIĄZAŃ DOTYCZĄCYCH WYŁĄCZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ OSÓB CHORYCH UMYSŁOWO W ŚREDNIOWIECZNYM USTAWODAWSTWIE SYCYLIJSKIM ORAZ PRAWIE KANONICZNYM Z UWZGLĘDNIENIEM POGLĄDÓW ÓWCZESNEJ JURYSPRUDENCJI (XII-XIV W.)

Abstract

Problematyka wyłączenia odpowiedzialności karnej osób niepoczytalnych w chwili popełnienia czynu w prawie rzymskim doczekała się już szerszego omówienia w literaturze. Zdecydowanie mniej uwagi poświęcono kwestii recepcji rozwiązań rzymskich w prawie średniowiecznym. Zagadnienie to jest tymczasem istotne z punktu widzenia rozważań stricte historycznych, odnoszących się do kwestii funkcjonowania ówczesnego wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych (w zakresie dotyczącym sprawców niepoczytalnych). Pogłębiona analiza omawianej problematyki pozwala jednocześnie stwierdzić, że recypowanie rzymskich rozwiązań do prawodawstwa karnego królów sycylijskich oraz do prawa kanonicznego wpłynęło również na rozwój teoretycznej refleksji nad pojęciem przestępstwa, a przede wszystkim znamion jego strony podmiotowej (elementu subiektywnego). Rozstrzygnięcie zagadnienia, czy sprawca niepoczytalny objęty jest jedynie klauzulą niekaralności, czy też może w ogóle nie dopuszcza się przestępstwa z uwagi na brak zdolności do ponoszenia winy, przyczyniło się bowiem do ugruntowania się stanowiska, że jedynie czyn zawiniony może stanowić przestępstwo.