THE BEGINNING OF THE END IN THE ANAP IN POWER: THE REFERENDUM OF SEPTEMBER 25, 1988

Bu makalede, 12 Eylül Darbesi’nin ardından demokratik rejimin yeniden işlerlik kazandığı 1983 genel seçimleri neticesinde iktidarı devralan ve yaklaşık 8 yıl boyunca tek başına iktidar olan ANAP’ın iktidardan düşüş sürecine odaklanılmaktadır. Kamuoyunda ve ilgili akademik çalışmalarda sıkça kabul gördüğü üzere, düşüşün 1989 yerel seçimlerinde başladığı savı yerine, bu sürecin 25 Eylül 1988 referandumu ile başlatılması gerektiği iddia edilmektedir. 12 Eylül Darbesi sonrasında tesis edilen ve yaklaşık 3 yıl süren ara rejim 6 Kasım 1983’te gerçekleştirilen genel seçimler ile son bulmuş; Turgut Özal liderliğindeki ANAP iktidarı tek başına devralmıştır. Aynı başarıyı -oy oranı düşmesine rağmen- 29 Kasım 1987 genel seçimlerinde de tekrarlayan ANAP, 1991’de gerçekleşen genel seçimlere değin tek başına iktidarını sürdürmüştür. 1987 genel seçimlerinden kısa süre sonra, normal şartlarda 1989’un Mart ayında gerçekleşmesi gereken yerel seçimlerin öne çekilmesi için harekete geçilmiş ve bu kapsamda gerekli olan Anayasa değişikliği referanduma sunulmuştur. ANAP’ın bu değişiklik önerisi referandumda % 65 gibi yüksek bir oran ile reddedilmiş ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde 2023’e değin yapılan toplam 7 referandum arasında “hayır” oylarının çoğunlukta olduğu tek referandum olarak tarihe geçmiştir. Yerel seçimlerin öne çekilme arzusu ve bu kapsamda gerçekleştirilen referandum sürecinin analiz edilmesi, ANAP’ın iktidardan düşme sürecine ışık tutmaktadır. Zira bu süreç ANAP’ta yaşanan parti içi çekişme, karar alma mekanizmalarının bozulması, siyasi konjonktürü okumada yaşanan sorunlar, politik strateji geliştirme gibi konulardaki sıkıntıları açığa çıkarmaktadır.