BAZI BENZOKSAZOL-2(3H)-ON/BENZOTİYAZOL-2(3H)-ON TÜREVLERİNİN SENTEZİ VE ALZHEİMER HASTALIĞINA KARŞI ETKİLERİNİN İNCELENMESİ

Amaç: Bu çalışmada benzoksazolon/benzotiyazolon halkası taşıyan asetamit türevi 28 yeni bileşik sentez edilmiş ve Alzheimer hastalığına karşı etkileri in vitro olarak test edilmiştir. Gereç ve Yöntem: Sonuç bileşiklerin sentezinde kullanılan amin türevleri (5 ve 6), öncelikle ticari olarak mevcut 1,3-benzoksazol-2(3H)-on ve 1,3-benzotiyazol-2(3H)-on halkalarının metillenmesi, nitrik asit ile nitrolanması ve ardından kalay klorürle indirgenmesi ile sentez edilmiştir. Daha sonra, amin türevi 5 ve 6’nın bromoasetil bromür ile açilasyonundan hazırlanan ara ürünlerin (7 ve 8) uygun amin türevleri ile tepkimesinden sonuç bileşikler (9a-n ve 10a-n) elde edilmiştir. Sentezlenen bileşiklerin kimyasal yapıları spektroskopik yöntemler, HRMS ve elementel analiz ile aydınlatılmıştır. Tüm sonuç bileşiklerin modifiye Ellman yöntemiyle kolinesteraz inhibitör aktiviteleri belirlendikten sonra DPPH ve ORAC yöntemiyle antioksidan aktiviteleri ölçülmüştür. Son olarak sonuç bileşiklerin metal şelatör özellikleri tayin edilmiştir. Sonuç ve Tartışma: Yeni 2-sübstitüe-N-(3-metil-2-okso-2,3-dihidro-1,3-benzoksazol/1,3-benzotiyazol-6-il)asetamit türevi bileşikler sentez edilmiştir. Kolinesteraz inhibitör etkileri ve yapı aktivite ilişkileri belirlenmiştir. Asetilkolinesteraz (AKE) inhibisyonu için bileşik 10g’nin (IC50: 52.90 µM), butirilkolinesteraz BKE inhibisyonu için bileşik 10h’nin (IC50: 51.03 µM ) en yüksek aktiviteye sahip olduğu bulunmuştur. ORAC testi ile yapılan antioksidan aktivite tayininde ise yan zincirinde fenilpiperazin türevleri taşıyan bileşiklerin referans trolokstan daha yüksek antioksidan aktivite gösterdikleri bulunmuştur. Ayrıca sonuç bileşiklerin metal şelatör etkileri incelendiğinde büyük çoğunluğunun metal şelatör özellik taşıdığı belirlenmiştir.