İDARƏ OLUNAN ROTOR SİSTEMLƏRİ (İRS) TEXNOLOGİYALARININ TƏTBİQ PERSPEKTİVLƏRİ

Neft sənayesinin prosesində ənənəvi istehsalat üsulları üçün əlçatmaz olan ağır karbohidrogenlərin istismarında müasir texnoloji həllərin tətbiqinə ehtiyac yaranır. Bu texnologiyalardan biri maili və üfüqi quyuların qazılmasıdır ki, bu da qazma prosesində yeni problemlərin yaranmasına səbəb olur. Bildiyimiz kimi maili və üfüqi qazımada, quyu lüləsi əyrilik bucağının dəyişdirilməsi, quyu lüləsinin süxur hissəciklərindən təmizlənməsinin yaxşılaşdırılması, alətin tutulma risklərinin azaldılması, maili və üfüqi qazıma zamanı müqavimətin aradan qaldırılması və s. əsas problemlərdəndir. Müasir qazımada bu texnoloji problemlərin aradan qaldırılması üçün əsas yollardan biri - idarə olunan rotor sistemlərindən (İRS) istifadədir. Hal-hazırda maili və üfüqi qazımada ən geniş istifadə olunan üsullardan biri quyudibi mühərriklə qazımadır. Lakin bu texnologiyadan maili və üfüqi qazıma üçün istifadə edərkən, istənilən əyrilik bucağının dəqiqliklə əldə olunmaması, qazıma sürətinin aşağı olması, alətin tutulma riski və s. kimi bir sıra çatışmazlıqlar yaranır. Bu onunla əlaqədardır ki, quyunun üfüqi hissələrini qazarkən müqavimət qüvvələri artıb elə qiymətlərə çata bilər ki, bu zaman baltaya verilən oxboyu yük qazıma kəmərinin quyu lüləsinin divarında sürtünmədən ilişməsini aradan qaldırmaq üçün kifayət etmir ki, bu da quyunun qazılması prosesini xeyli çətinləşdirir. Qazıma prosesində quyudibi mühərrikə alternativ müasir, 1990-cı illərin sonlarında yaradılmış idarə olunan rotor sistemləri (İRS) texnologiyasıdır. IRS-in ən mühüm xüsusiyyəti və buna uyğun olaraq əsas üstünlüyü ondan ibarətdir ki, bu texnologiya bütün qazıma alətinin fasiləsiz fırlanması ilə yanaşı, istiqamətli qazma prosesini tam dəqiqliklə təmin edir, bununla da quyunun təmizlənməsi şəraitini və keyfiyyətini yaxşılaşdırır, boruların yapışmasının və spiral şəkildə bükülməsinin qarşısını alır və qazma sürətinin optimallaşdırılmasını, vaxta və xərclərə qənaət etmək üçün lazımı yükün baltaya ötürülməsini təmin edir. Bundan əlavə, İRS qazma mühərrikləri ilə müqayisədə burulma və yan yüklərin, həmçinin sürüşmə hadisələrini azaldır. Lakin İRS-in effektiv tətbiqi üçün layihə mərhələsində bir sıra texniki və texnoloji aspektlərə diqqət yetirmək lazım gəlir. Açar sözlər: maili və üfüqi quyular, irs texnologiyası, idarə bloku, hibridli irs, vintli quyudibi mühərrik.