„Človek, tys' stvorstva koruna? Nemožno mi uveriť…“. Vzťah človeka a prírody v národno-spoločenskej lyrike Pavola Országha Hviezdoslava

Przedmiotem opracowania jest niszczycielska działalność człowieka i żywiołów przyrody (woda, wiatr czy ogień) w tekstach Pavola Országha Hviezdoslava o tematyce narodowo-społecznej. Celem jest pokazanie, w jaki sposób autor na poziomie merytorycznym i językowo-stylistycznym podchodzi artystycznie do problemu wzajemnie destrukcyjnej relacji człowieka z przyrodą. W tym kontekście analiza poezji Hviezdoslava wpisuje się w obszar badań językoznawstwa ogólnego (zwłaszcza stylistyki), ale czerpie także z wyników analiz kognitywno-językowych czy literaturoznawstwa. Próbę badawczą stanowi 187 słownych tekstów artystycznych obejmujących cały okres twórczości literackiej Hviezdoslava od lat 60. XIX wieku do początków XX wieku. Z bazy danych wybrano 69 wierszy, które odpowiadały założonemu kryterium merytorycznemu (tj. ukazanie destrukcyjności natury w stosunku do człowieka i odwrotnie). Wyniki badań zaprezenotwano na dwóch poziomach: z jednej strony funkcjonalne zastosowanie elementu naturalnego w planie figuratywnym poezji nadosobowej; z drugiej strony eksponowanie szkodliwej działalności człowieka. Różnica między przedstawieniem człowieka a przedstawieniem natury polega na tym, że niszczycielska siła przyrody dopełnia na płaszczyźnie obrazowości poetyckiej ideę narodu uciskanego, człowiek zaś ukazany jest jako niszczyciel ziemi w sensie nieprzekazywalnym.