Sultan II. Abdülhamid ve Osmanlı Diplomasisinin Uzak Doğu Gelişmeleriyle İmtihanı (1895-1904)

Bu makalede, Osmanli Hâriciye Nezâreti’nin bir asirlik zaman zarfinda devletin dis iliskilerinde kazandigi onem tespit edilmeye calisilmistir. Osmanli Disisleri Bakanligi’nin kalici bir devlet kurumu olma sureci XVIII. asrin sonunda ikamet elcilikleriyle baslamistir. Calisma, 1895-1904 donemindeki olaylar ve yazismalar uzerinden kurgulanmistir. Baslangicta bulundugu baskentte yasanan askeri hazirligi dahi teshis edemeyen elcisi ile anilan nezâretin, yuzyilin sonunda imparatorluk merkezine cok uzak olan Uzak Dogu’daki gelismeleri, cikacak savaslari oncesinden padisaha bildirdigi bir seviyeye geldigi gorulmektedir. Osmanli Devleti, kendisinin oyun kurucu aktor olmadigi bu yuzyilda denge politikalari takip etmistir. Sultan II. Abdulhamid devrinde bilhassa dis siyasetteki her gelisme devlete muhtemel etkisi bakimindan yakindan izlenmistir. Rusya ve Ingiltere’nin olasi ittifâkinin sonuclarini tahmin eden II. Abdulhamid, Cin, Japonya, Cava ve Singapur gibi ulkelerde yasayan Uzak Dogu Muslumanlariyla yakin iliskiler kurmustur. Din kardesligi temasi uzerinden gelistirilen egitim calismalari, bagliliklari kuvvetlendirmistir. Bu baglilik, Osmanli Devleti’nin bolge siyasetinde ihmal edilmemesi gerektigini muhataplarina gostermistir.