The integrative role of health psychology in health promotion

Abstract

Psikoloji, tıp ve fizyoloji araştırmalarındaki gelişmeler, sağlık ve hastalık hakkında yeni bir düşünme biçimine yol açmıştır. Bu kavramsal ağ, sağlığı ve hastalığı bilim adamı ve uygulayıcının bakış açısındaki biyolojik yönlerin ana odak noktası olan biyomedikal yaklaşımdan yeni bir alana taşımıştır. Yeni perspektifte biyolojik özelliklerin yani genetik yatkınlık ile davranışsal faktörler olan yaşam tarzı, stres, sağlık inançları ve sosyal koşullar örneğin kültürel etkiler, aile gibi faktörlerin bir kombinasyonunun ürünü olarak gören biyopsikososyal modeli oluşturmuştur. Bu paradigma değişiminde psikolojinin bir sağlık uzmanlığı alanı olan sağlık psikolojisi (tıbbi psikoloji olarak da anılır) tıbbi uygulamalarda ki modern bir araştırma ve uygulama alanı olarak gelişim göstermiştir. Modern tıbbi uygulamalarda beden, zihin ve davranış ilişkisinin anlaşılması, tıbbi sistemi ve uygulamayı önemli ölçüde değiştirmiştir. Biyomedikal paradigmadan biyopsikososyal tıbba doğru olan bu değişim ayrıca mevcut bütüncül sağlık hizmeti modelini de karakterize etmektedir. İnsanların ruh sağlığı sağlayıcıları da dahil olmak üzere disiplinler arası bir ekipten tedavi ihtiyaçları giderek artmaktadır. Bu değişim süreci ise klinik uygulamalarda sağlık psikolojisinin bütüncül bakış açısına uygulama alanı açmıştır. Davranış ve zihinsel süreçlerin bilimi olarak psikoloji bu tür yönler, örneğin yaşam boyu gelişim, öğrenme, motivasyonlar, deneyimler, duygular, biliş, sosyal davranış ve tutumlar, kişilik gibi faktörler hakkında eğitimi ve bilgiyi irdelemektedir. Bu biyolojik, davranışsal ve sosyal faktörlerin sağlığı ve hastalığı nasıl etkilediğini anlamaya çalışmak ise sağlık psikolojisinin pratikte özel çalışma alanını oluşturmaktadır. Bu çalışmada ise modern tıptaki sağlık ve hastalık hakkında ki paradigma değişimi ekseninde Türkiye’de sağlığın teşviki ve geliştirilmesinde sağlık psikolojisinin rolü tartışılmıştır.