Adli Dilbilim ve Olgu Aydınlatmaya Katkısı

Abstract

Amerika Birleşik Devletleri’nde 1978 yılında Nortwestern Üniversitesinde bir paket patlar ve bir güvenlik görevlisi yaralanır. Bu tarihten sonra, 17 yıl boyunca buna benzer 16 bombalama olayı gerçekleşir, 3 kişi hayatını kaybeder ve birçok kişi yaralanır. Polis çok uzun süre faili yakalayamaz ve bombalamalar Üniversiteler ve Havayollarında gerçekleştiğinden, faile UNABOMBER (UNiversity and Airline BOMBER) adı verilir. Yıllar sonra faile, yayınlamış olduğu ve “manifesto” adını verdiği bir metinde kullandığı dil temelinde ulaşılır. Metin içinde bulunan kişiye özgü kullanımlar bir “linguistik parmak izi” oluşturur ve bu temelde gerçekleştirilen soruşturma sonucunda 18 yıllık gizem sonuçlandırılır. Fail Ted Kaczynski adında 1946 yılında doğmuş, Harvard ve Michigan Üniversitesinde eğitimini tamamlamış, Berkley Üniversitesinde öğretim üyesi olarak çalışmaya başlamış bir kişidir. IQ’su 167’dir. 1971’de tüm bilimsel çalışmalarını terk etmiş, Kanada sınırına yakın bir kulübede doğa ile iç içe yaşamaya başlamıştır. Telefon, elektrik ve benzeri hiçbir teknik imkan kullanmadığı ve medeniyetten ayrılma arzusunda olduğu bilinmektedir. Ona göre Endüstri Devrimi ve sonuçları insanlık için bir felakettir. Bu devrim bireysel özgürlüğü baskılayan ve doğayı yok eden sosyal, ekonomik ve politik bir düzene bağlı bir teknolojik sistemin büyümesine öncülük etmektedir. Kaczynski “Sistem insan ihtiyaçlarını karşılamak için mevcut değildir ve olamaz. Bunun yerine, sistemin ihtiyaçlarına uyacak şekilde değiştirilmesi gereken insan davranışıdır” demektedir. Söz konusu kişinin kendine has yazı üslubunun incelenmesi, “adli linguistik” (adli dilbilim) yolu ile yakalanması alanın ilk örneğidir. Dilbilimcilerin gerek hukuk gerekse ceza davalarında uzman tanık olarak değerlendirilmeleri giderek yaygınlaşmaktadır. Genellikle dilbilimde uzmanlık, adalet sistemine açıkça yardımcı olur. Dilbilimciler bir konuşmacının muhtemel kökeni, bir metnin anlaşılabilirliği, yazar ve konuşmacı kimliği, söylem analizi, yasal metinlerin anlamı dahil olmak üzere, dilsel tanıklık yapabilme kapasitesine sahiptir. Ancak gene de gerek ülkemizde gerekse uluslararası arenada avukatların, yargıçların ve hukuk sisteminin büyük çoğunluğu dilbilim konusu ve adalet sisteminde kullanılırlığı hakkında çok az bilgiye sahiptir. Bu nedenle konu ile ilgili farkındalık çalışmalarının yoğunlaştırılması gerekmektedir.