Filibeli Ahmet Efendi Örneğinde Tanzimat Dönemi Edebi Patronaj İlişkilerinin İşleyiş Süreci

Abstract

Türk edebiyatının en uzun periyodu sayılan İslam etkisinde gelişen Türk edebiyatı, edebiyat tarihçileri tarafında divan edebiyatı, klasik Türk edebiyatı, eski Türk edebiyatı gibi tanım ve tariflerle adlandırılmaktadır. 15. yüzyıldan itibaren klasik örneklerini veren Türk edebiyatının bu dönemi, 19. Yüzyılın ortalarından itibaren Osmanlı Devleti'nde yaşanmaya başlanan siyasi, iktisadi ve idari dönüşümden doğrudan etkilenmiş, Tanzimat süreci ile birlikte batı etkisinde, yeni şekil ve içeriklerle üretilen bir edebiyat oluşmaya başlamıştır. Söz konusu edebi dönem, batı tesirinde gelişen Türk edebiyatı olarak bilinmektedir. Ancak bu dönüşüm süreci çok hızlı ve ani olmamış, klasik dönemdeki tür, şekil ve içeriklerin değişmesi zaman içerisinde gerçekleşmiştir. Bu değişim sürecinden doğrudan etkilenmeyen klasik şiir geleneğini bir başka unsuru, şairlerce şiirlerin yazılış ve sunuluş süreçleridir. Şairler bu dönemde de şiirlerini yine belirli bir memduha/patrona sunmuşlar, bu şiirleri karşılığında sosyal ve iktisadi beklentilere girmişlerdir. Balkan coğrafyasında yaşayan Osmanlı şairleri de Osmanlı edebiyatının en büyük koruyucusu ve hamisi olan padişahla edebi bir iletişim halinde olmuşlar, padişahtan bir takım talep ve beklentilerde bulunmuşlardır. Bu yazıda Abdülaziz devri şairlerinden olan ve Muhtar mahlası ile şiirler yazan Filibeli Ahmet Efendi'nin sultanla kurduğu edebi patronaj ilişkisi incelenmiş, Muhtar'ın sultana sunduğu şiir üzerinden Tanzimat dönemi devlet sanat ilişkisi hakkında bazı tespit ve değerlendirmelerde bulunulmuştur.